Orð af orði

Flámæli

Í flámæli falla annars vegar saman löngu sérhljóðin i og e, og hins vegar löngu sérhljóðin u og ö. Flámæli fannst í einhverjum mæli víðast hvar á landinu, en aðallega á þremur ótengdum svæðum, Austurlandi frá Norður-Múlasýslu til Austur-Skaftafellssýslu, Húnavatnssýslum og suðvestanverðu landinu. Þá var það algengt í vestur-íslensku.

Flámæli sker sig frá flestum eða öllum öðrum landshlutabundnum framburðartilbrigðum að þrennu leyti. Það fannst í fyrsta lagi aðallega á þremur stöðum á landinu sem liggja ekki saman. Í öðru lagi var það fordæmt og markvisst reynt að útrýma því. Í þriðja lagi er flámæli ólíkt öðrum landshlutabundnum afbrigðum nýjung en ekki eldra mál. Það þótti því vont mál og með markvissri baráttu í skólakerfinu og aðstoð almenningsálitsins, var það svo til þurrkað út. Það gekk svo langt að nefnd á vegum fræðslumálastjóra og menntamálaráðuneytisins lagði til um miðja síðustu öld að dagskrárstjórn Ríkisútvarpsins og stjórn Þjóðleikhússins sæju til þess að flámælt fólk kæmi ekki fram.

Frumflutt

17. nóv. 2019

Aðgengilegt til

16. sept. 2025
Orð af orði

Orð af orði

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Guðrún Línberg Guðjónsdóttir og Kristján Friðbjörn Sigurðsson.

Þættir

Raddbandaurg, innsog og fleira

Enska hugtakið vocal fry hefur verið kallað raddbandaurg á íslensku. Heitið vísar í hljóð sem fólk gefur frá sér við ákveðna raddbeitingu. Urgið getur komið fram í tali og söng, jafnt…

Má segja þetta? Bölv og blótsyrði

Við vörum við orðbragðinu í þessum þætti. Það er hægt að bölva, ragna og formæla, biðja bölbæna eða óbæna, skamma, sótast og sveia, bannsyngja, úthúða, atyrða, segja til syndanna,…

Flámæli

Í flámæli falla annars vegar saman löngu sérhljóðin i og e, og hins vegar löngu sérhljóðin u og ö. Flámæli fannst í einhverjum mæli víðast hvar á landinu, en aðallega á þremur ótengdum…

Eignarfallsflótti í íslensku

Eignarfall er sjaldgæfast allra falla í íslensku, fáar algengar sagnir og forsetningar taka það til dæmis sem andlag. Eignarfallið er viðkvæmt fyrir áhrifum og breytingum eins og sést…

Eignarfall og eign í færeysku

Færeyingar eiga sín eigin orð yfir föllin fjögur, sem eiga rætur að rekja til fornafnsins hvør, sem svarar til hver á íslensku. Nefnifall heitir á færeysku hvørfall, þolfall er hvønnfall,…

Fröllurnar í öbbanum - slangur

Slangur er orðfæri sem er nær eingöngu bundið óformlegu máli, oft talmáli en einnig óformlegu rituðu máli eins og net- eða SMS-skilaboðum. Það víkur frá viðurkenndu málsniði, þ.e.

Margur fiskurinn

Fjallað er um fiskana í sjónum og rannsókn sem gerð var meðal fólks í leit að ástinni sem leiddi meðal annars í ljós að samræðulist og stafsetningarkunnátta er í miklum metum hjá fólki…

Málstefna og kyn í máli

Í mannréttindastefnu Reykjavíkurborgar segir að óheimilt sé að mismuna fólki vegna kyns, kynhneigðar, kynvitundar, kyntjáningar, kyneinkenna eða kyns. Tekið er fram að það eigi ekki…

Hinsegin og hýryrði

Rætt er um baráttu hinsegin fólks fyrir eigin orðaforða, nýyrðasamkeppnina hýryrði, nýja persónufornafnið hán og fleira.

29.09.2019 - Tala og fleirtölusýki

Það er margt skemmtilegt og skrítið í málfræðilegri tölu í íslensku og tala og merking eiga ekki alltaf saman. Skæri, buxur og dyr eru fleirtöluorð þrátt fyrir að eiga við um eitt…

Stafsetning og zeta

Stafsetning er skipulag ritmáls - það hvernig við röðum stöfum saman til að tákna orð og setningar. Stafsetning kemur við sögu í öllum málum sem eiga sér ritmál. Á Íslandi er samræmd…

Mál og kyn

Í mörgum tungumálum er formdeild sem nefnist kyn. Í íslensku þýðir þetta að nafnorð skiptast í beygingarflokka eftir kyni, og fornöfn og lýsingarorð sambeygjast þeim yfirleitt, út…

Gullaldartregi

Áhyggjur fólks af hnignun tungumálsins hafa verið kallaðar gullaldartregi. Þetta orð hefur einnig verið skilgreint sem það viðhorf að á einhverjum tímapunkti í fortíðinni hafi málið…
  • Ríkisútvarpið
  • Efstaleiti 1, 103 Reykjavík
  • Sími: 515-3000
  • © RÚV
,