Bæn og hugleiðing að morgni dags.

Séra Fritz Már Berndsen Jörgensson flytur.

Útvarpsfréttir.

Björn Þór Sigbjörnsson og Þórunn Elísabet Bogadóttir fylgja hlustendum inn í daginn, skýra baksvið frétta og ræða við áhugavert fólk um Ísland og umheiminn.

Umsjónarmenn eru Björn Þór Sigbjörnsson og Þórunn Elísabet Bogadóttir.

Heimsmeistaramót karla í knattspyrnu verður haldið í Sádí-Arabíu eftir tíu ár. Um það var formlega tilkynnt í síðustu viku af Alþjóðaknattspyrnusambandinu, FIFA. Ákvörðunin hefur verið harðlega gagnrýnd víða um heim, meðal annars af fjölmörgum mannréttindasamtökum, sem segja beinlínis hættulegt að halda mótið þar. Anna Lúðvíksdóttir, framkvæmdastjóri Íslandsdeildar Amnesty International, ræddi um mannréttindi í þessu vellauðuga ríki.

Og svo eru það þýsk málefni: Stjórn Olafs Scholz er formlega búin að vera eftir vantraust í þýska þinginu í gær. Arthur Björgvin Bollason sagði okkur frá fjörlegum stjórnmálaumræðum og við spáðum í spilin fyrir kosningarnar í febrúar. Jólatré komu líka við sögu í Berlínarspjalli dagsins.

Stjórnmálamenn eru af ýmsu tagi, eins og fólk allt. Almennt er talið að Winston Churchill hafi verið framúrskarandi og í raun einstakur sökum stjórnvisku og ekki síður framsýni. Sjálfsagt hafa verið skrifaðar fleiri bækur um Churchill en nokkurn annan stjórnmálamann og nýverið kom út ein slík á íslensku þar sem farið er yfir eitt og annað sem hann sá fyrir að myndi gerast, stundum löngu fyrr. Þýðandinn, Magnús Þór Hafsteinsson, spjallaði um þennan merkilega eiginleika Churchills.

Tónlist:

Timo Väänänen - Verso.

Anna Gréta Sigurðardóttir - Carry me across the sky.

Nat King Cole - O Tannenbaum.

Noel Coward - Mad dogs and Englishmen.

Útvarpsfréttir.

Útvarpsfréttir.

Gestir úr öllum kimum þjóðfélagsins deila sögu sinni með hlustendum. Umsjón: Sigurlaug M. Jónasdóttir.

Umsjón: Halldóra Björnsdóttir.

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Umsjón: Kristján Kristjánsson.

Útvarpsfréttir.

Um litróf mannlífsins. Okkur er ekkert mannlegt óviðkomandi. Alla virka daga milli kl. 11-12 á Rás 1.

netfang: mannlegi@ruv.is

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Þegar líður fer að jólum er ekki laust við að álagið verður meira og meira, jafn vel of mikið fyrir marga. Það á að njóta og njóta svo margs. Í rauninni hlöðum við afskaplega miklu, auk gríðarlegra væntinga, ofan á vinnuna, fjölskylduna og allt hitt í lífinu og svo geta peningaáhyggjur komið ofan á það allt saman. Hrund Þrándardóttir sálfræðingur var hjá okkur í dag og við minntum okkur á að fara ekki fram úr okkur í aðdraganda jólanna og að við náum raunverulega að njóta, frekar en kannski bara að þjóta.

Við fengum vinkil í dag frá Guðjóni Helga Ólafssyni og vinkill dagsins var að þessu sinni lagður við líkindi milli okkar Íslendinga og frændþjóðarinnar Íra. Guðjón gerði tilraun til að varpa ljósi á þau og síðan, hann lagði svo leið sína á nokkrar írskar krár og velti því fyrir sér sem þar fer fram, auk þess sem tölulegar staðreyndir er varða stærsta brugghús borgarinn voru fram bornar.

Út er komin árlega Jólabók Blekfjelagsins, örsagnasafn meistaranema í ritlist við Háskóla Íslands. Yfirskriftin þetta árið er Ómerkt. Sögurnar eru 28 og allar telja þær nákvæmlega 88 orð, auk titils. Blekfjelagið hefur gefið út jólabók samfellt í 13 ár. Sú fyrsta kom árið 2012 og þá töldu sögurnar stranglega 100 orð auk titils. Á hverju ári fækkar orðunum um eitt og fyrir vikið eru þau núna 88. Við heyrðum fyrri hluta örsagnanna í dag og svo verður seinni hlutinn á dagskrá í þættinum á fimmtudaginn. Höfundar sagnanna í þessum fyrri hluta voru: Elín Elísabet Einarsdóttir, Védís Eva Guðmundsdóttir, Sólveig Auðar, Áslaug, Karólína Rós Ólafsdóttir, Aron Martin Ásgerðarson, Hera Fjörd, Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir, Guðmundur Erlingsson, Kolbrún Dögg Kristjánsdóttir, Katrín Mixa, Ingunn Eyþórsdóttir, Guðrún Friðriks og Kolfinna Nikulásdóttir.

Tónlistin í þættinum

Léttur yfir jólin / Ríó Tríó (írskt þjóðlag, texti Jónas Friðrik)

Þorláksmessukvöld / Ragnheiður Gísladóttir og Brunaliðið (Mel Tormé & Robert Wells, texti Þorsteinn Eggertsson)

Jingle bells / Frank Sinatra (James Lord Pierpont)

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Dánarfregnir.

Útvarpsfréttir.

Íslenskt lag eða tónverk.

Útvarpsfréttir.

Stjórnvöld í Rússlandi heita tafarlausum hefndum vegna morðs á hershöfðingja í Moskvu í morgun. Leyniþjónusta Úkraínu réð hann af dögum í sérstakri aðgerð.

Ritun stjórnarsáttmála Samfylkingar, Viðreisnar og Flokks fólksins er hafin sem gefur sterka vísbendingu um að myndun ríkisstjórnar þessara flokka sé í burðarliðnum. Ekkert hefur verið gefið upp um skiptingu ráðuneyta nema að þeim verði fækkað.

Verð á sumri matvöru, til dæmis kaffi, hefur hækkað þrefalt meira en almennt verðlag. Formaður Neytendasamtakanna segir engu líkara en að farið sé að panta verðhækkanir fram í tímann - birgjar þurfi að sýna ábyrgð.

ASÍ hefur þungar áhyggjur af stöðu ætlaðra þolenda Quangs Lés. Brýnt sé að verðandi ráðherrar taki vinnumansal föstum tökum; málið hafi mikið fordæmisgildi.

Borgarstjóri segir að mögulegur fyrirtækjaleikskóli Alvotech myndi starfa eftir menntastefnu Reykjavíkurborgar líkt og aðrir leikskólar. Þar yrðu líka önnur börn en börn starfsfólks og forgangsraðað eftir aldri barna.

Ekki var að sjá að loðnan væri langt komin í hrygningargöngu sinni austur með landinu, í vikulöngum rannsóknarleiðangri sem lauk í gær. Því er ekki talið aðkallandi að fara strax eftir áramót í frekari mælingar.

Neyðin er mikil í ár segir kona sem sinnt hefur mataraðstoð á Akureyri undanfarinn áratug.

Verðandi Bandaríkjaforseti sakar ríkisstjórn landsins um að leyna upplýsingum um torkennileg loftför sem sést hafa yfir New Jersey. Stjórnvöld hafna þessu.

Ísland á ágætis möguleika á að komast áfram á EM kvenna í fótbolta 2025 að mati sérfræðings.

Daglegur fréttaskýringaþáttur þar sem stór og lítil fréttamál eru matreidd á einfaldan hátt.

Bandarísk þingnefnd skrifaði nýlega bréf til tveggja ráðherra í ríkisstjórn Donalds Trumps þar sem hún lýsir áhyggjum af mögulegum njósnum Kína á Íslandi. Njósnirnar eiga mögulega að geta farið fram í gegnum norðurljósamiðstöð Kína á Kárhóli í Þingeyjarsýslu.

Starfsemi rannsóknarmiðstöðvarinnar er nokkuð dularfull og virðast íslensk stjórnvöld vita lítið um hana. Eftirlit Íslands með rannsóknarmiðstöðinni er sömuleiðis ekkert.

Rætt er við Bjarna Má Magnússon, deildarforseta lögfræðideildar Háskólans á Bifröst, um rannsóknarmiðstöðina. Hann telur að bréfið og grein sem skrifuð var um rannsóknarmiðstöðina, þar sem Ísland er sagt vera Trójuhestur Kína á Íslandi, sýni að Donald Trump ætli sér að taka upp harðari stefnu gegn Kína.

Umsjón: Ingi Freyr Vilhjálmsson

Opin og gagnrýnin umræða um vísindi, nýsköpun, umhverfi, fréttir og samfélagsmál.

Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Pétur Magnússon.

Netfang: samfelagid@ruv.is

Í síðustu viku gáfu stjórnmálafræðingar við Háskóla Íslands út bók sem byggir á íslensku kosningarannsókninni, og beinir sjónum sínum einna helst að alþingiskosningunum 2021 og íslenskum kjósendum í áranna rás. Tveir af höfundum bókarinnar, Jón Gunnar Ólafsson og Hulda Þórisdóttir, ætla að setjast hjá okkur og ræða bókina, lýðræðið, og hvort Alþingiskosningarnar 2021 hafi verið sögulega leiðinlegar.

Allt útlit er fyrir að árið í ár verði það fyrsta þar sem meðalhiti á jörðinni fer yfir 1,5 gráðu markmiðið. Halldór Björnsson, fagstjóri veðurs og loftslags, kemur og ræðir það helsta sem er í loftslagsdeiglunni þessa dagana.

Anna Sigríður Þráinsdóttir, málfarsráðunautur Ríkisútvarpsins, fer yfir ýmis orð tengd jólunum.

Tónlist og stef í þættinum:

St. Vincent - Tiempos Violentos

Mars Volta - Aegis

Moses Hightower - Feikn

Útvarpsfréttir.

Íslensk jaðartónlist úr ýmsum áttum frá ýmsum hliðum. Umsjón: Árni Matthíasson

Tónlistarkonan og þjóðfræðingurinn Auður Viðarsdóttir, sem notar listamannsnafnið Rauður, byrjaði að fikta með hljóðgervil í bílskúr í Vesturbænum og heillaðist af þeim heimi sem opnaðist fyrir henni. Hún varð síðan söngkona og hljómborðsleikari í hljómsveitinni Nóru, en þar kom að hún vildi gera tónlist fyrir sjálfa sig og byrjaði sólóferil með breiðskífunni Semilunar. Á síðustu árum hefur hún gefið út ýmislega tónlist, oft með áherslu á spuna.

Lagalisti:

Treat Me - b side

Himinbrim - Svefnrof

Semilunar - Himinbjörg

Semilunar - We Will All Feel Better One Day And/Or Die

My World - Pt. 2

Prelude - Treat Me

Útvarpsfréttir.

Umsjónarmaður spjallar um hvaðeina milli himins og jarðar, oft af sögulegu tagi, les forvitnilega texta úr ýmsum áttum, bæði íslenska og erlenda, og reynir af öllum mætti að hafa ofan af fyrir hlustendum þá klukkustund sem þátturinn stendur. Umsjón: Illugi Jökulsson.

Í þessum þætti er lesið úr sjálfsævisögu Þórðar sem var einn helsti valdamaður á Íslandi laust fyrir miðja 19. öld. Merkilegast við feril Þórðar var að fram undir þrítugt var fátt sem benti til þess að hann ætti nokkurn veraldlegan frama í vændum, því þótt hann lyki nokkurri menntun hér heima komst hann ekki nærri strax út til Danmerkur til frekara náms. Um ástæður þess verður lesið í þættinum

Útvarpsfréttir.

Þáttur fyrir áhugafólk um listir og menningu. Ljósi varpað á það sem efst er á baugi hverju sinni, menningin nær og fjær skoðuð frá ólíkum sjónarhornum og skapandi miðlar settir undir smásjána.

Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir.

Ásdís Óladóttir samdi sitt fyrsta ljóð níu ára gömul en sýndi það ekki nokkurri manneskju. Hún tók upp þráðinn á ný átján ára gömul og byrjaði þá markvisst að skrifa. Ásdís var greind með geðklofa rúmlega tvítug og síðan þá hefur skáldskapurinn verið haldreipi hennar í lífinu. Hún hefur gefið út níu ljóðabækur og í þeirri nýjustu sem kallast Rifsberjadalurinn fjallar Ásdís í fyrsta sinn um þá lífsreynslu að veikjast, leitina að skýringum og leiðina til betra lífs. Ásdís verður gestur okkar í dag og segir okkur frá Rifsberjadalnum, en bókin var tilnefnd til Fjöruverðlauna á dögunum.

Þær Guðrún Brjánsdóttir, Herdís Ágústa Linnet og Kristín Ýr Jónsdóttir mynda saman Tríó Esju og leika á föstudagskvöldið franska tónlist frá upphafi tuttugustu aldar á tónleikum sem hafa yfirskriftina Speglar. Tónlistin sækir innblástur úr franskri ljóðlist og frumsamin ljóð Guðrúnar fléttast við tónlistina sem þær flytja. Meira um það í þætti dagsins.

Soffía Auður Birgisdóttir rýnir í Friðsemd eftir Brynju Hjálmsdóttur.

Útvarpsfréttir.

Popp og pólitík

Umsjón: Kristján Guðjónsson og Lóa Björk Björnsdóttir.

Í byrjun desember í fyrra vörðum við heilum degi um borð í leið 4, strætó sem keyrir úr Mjódd niður á Hlemm um Breiðholtið. Í dag heyrum við sögur fólks sem ferðaðist með vagninum síðastliðin föstudag. Strákur á leið að fá sér drekatattú, stuðningsfulltrúi á leið heim úr vinnu, Venesúelskur söngvari á leið til sálfræðings og danskur kökuskreytingameistari situr undir stýri. Í Lestinni í dag endurflytjum við einn af okkar uppáhaldslestarþáttum.

Fréttir

Kvöldfréttir útvarps

Kerfið er ekki nógu gott þegar kemur að heimilisofbeldi og nýleg mál, sýna hve alvarlegar afleiðingarnar eru, segir Eygló Harðardóttir, verkefnastjóri afbrotavarna hjá Ríkislögreglustjóra.

Sérfræðingur hjá ASÍ segir mikla verðhækkun á raforku bitna á heimilum og fyrirtækjum. Kílówattstund af raforku hefur mest hækkað um 37% frá fyrra ári.

Hægt er að breyta umdeildu vöruhúsi í Mjódd, segir hönnuður hússins. En að borgin þurfi að borga. Sviðsstjóri skipulagssviðs lofar samtali.

Sameinuðu þjóðirnar vara við því að innviðir í Sýrlandi ráði ekki við að fjöldi brottfluttra snúi strax heim á ný eftir að Assad var steypt af stóli.

Meginniðurstaða fundar tíu ríkja í Norður-Evrópu er áframhaldandi stuðningur við Úkraínu. Utanríkisráðherra Íslands segir bókstaflega barist fyrir hagsmunum okkar á vígvellnum þar.

Fréttir og fréttaskýringar í útvarpi, þar sem kafað er dýpra í málin, þau sett í stærra samhengi og skýringa leitað.

Það er hægt að gera breytingar á græna vöruhúsinu sem byrgir íbúum fjölbýlishúss við Árskóga sjö í Reykjavík sýn. Þetta segir annar af hönnuðum hússins. En það er borgarinnar að greiða fyrir það. Ólöf Örvarsdóttir sviðsstjóri skipulagssviðs Reykjavíkur segist engu geta lofað öðru en samtali.

Það hefur mikið verið rætt um taktískar kosningar í ár, fyrst í forsetakosningunum og svo í Alþingiskosningunum um daginn og nú er búið að rannsaka hvernig fólk kaus taktíkst í forsetakosningunum og hve margir. Rætt er við Viktor Orri Valgarðsson doktor í stjórnmálafræði.

Umsjón: Fríða María Ásbergsdóttir.

Umsjón: Fríða María Ásbergsdóttir

Viðmælandi: Jón Páll Björnsson, starfsmaður Árbæjarsafns

Veðurstofa Íslands.

Dánarfregnir.

Útsending frá jólatónleikadegi evrópskra útvarpsstöðva.

Kór Danska útvarpsins flytur verk eftir Francis Grier, Pierre Villette, Francis Poulenc og Benjamin Britten;

Martina Batič stjórnar.

Kynnir: Una Margrét Jónsdóttir.

Hvergiland er útvarpsþáttaröð í fjórum hlutum um útópíur. Þáttastjórnendur, Tómas Ævar Ólafsson og Snorri Rafn Hallsson, heimsækja raunverulega og ímyndaða heima í leit að fullkominni veröld. Þeir rannsaka viðleitni mannsins til að skapa draumalönd sem aldrei urðu eða verða til og draga af þeim lærdóm sem varpar ljósi á stöðu okkar í dag.

Þurfa útópíur reglur, og gæti verið að konur ímyndi sér annars konar samfélög en karlar? Í öðrum þætti af Hvergilandi fara Tómas og Snorri aftur í tímann og yfir hafið og heimsækja raunverulega útópíu í Ameríku.

Viðmælandi: Nanna Hlín Halldórsdóttir.

Umsjónarmenn: Snorri Rafn Hallsson og Tómas Ævar Ólafsson.

Opin og gagnrýnin umræða um vísindi, nýsköpun, umhverfi, fréttir og samfélagsmál.

Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Pétur Magnússon.

Netfang: samfelagid@ruv.is

Í síðustu viku gáfu stjórnmálafræðingar við Háskóla Íslands út bók sem byggir á íslensku kosningarannsókninni, og beinir sjónum sínum einna helst að alþingiskosningunum 2021 og íslenskum kjósendum í áranna rás. Tveir af höfundum bókarinnar, Jón Gunnar Ólafsson og Hulda Þórisdóttir, ætla að setjast hjá okkur og ræða bókina, lýðræðið, og hvort Alþingiskosningarnar 2021 hafi verið sögulega leiðinlegar.

Allt útlit er fyrir að árið í ár verði það fyrsta þar sem meðalhiti á jörðinni fer yfir 1,5 gráðu markmiðið. Halldór Björnsson, fagstjóri veðurs og loftslags, kemur og ræðir það helsta sem er í loftslagsdeiglunni þessa dagana.

Anna Sigríður Þráinsdóttir, málfarsráðunautur Ríkisútvarpsins, fer yfir ýmis orð tengd jólunum.

Tónlist og stef í þættinum:

St. Vincent - Tiempos Violentos

Mars Volta - Aegis

Moses Hightower - Feikn

eftir Birgi Sigurðsson. Höfundur les.

„Hann var fastur í seigfljótandi neti lengst úti í myrkum geimnum. Hann reyndi að losa sig en möskvar myrkursins lögðust þéttar að honum. Skyndilega greindi hann ofurskært ljós í fjarska.“ - Þannig hefst þessi saga sem segir frá Arnari, manni á besta aldri sem kominn er á ákveðin endimörk í lífi sínu. Hjónabandi hans er í rúst, heilsan kannski á tæpu stigi, og Arnar ákveður að yfirgefa Reykjavík og snúa aftur á æskustöðvarnar í sveitinni. Þar tekur líf hans aðra stefnu og öðlast nýtt inntak. Hann nær eins konar viðkvæmu jafnvægi í sál sinni, en jafnframt gerast atburðir sem snerta hann djúpt. Sagan lýsir dramatísku uppgjöri, eins og fleiri verk höfundarins.

(Áður á dagskrá 2009)

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Um litróf mannlífsins. Okkur er ekkert mannlegt óviðkomandi. Alla virka daga milli kl. 11-12 á Rás 1.

netfang: mannlegi@ruv.is

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Þegar líður fer að jólum er ekki laust við að álagið verður meira og meira, jafn vel of mikið fyrir marga. Það á að njóta og njóta svo margs. Í rauninni hlöðum við afskaplega miklu, auk gríðarlegra væntinga, ofan á vinnuna, fjölskylduna og allt hitt í lífinu og svo geta peningaáhyggjur komið ofan á það allt saman. Hrund Þrándardóttir sálfræðingur var hjá okkur í dag og við minntum okkur á að fara ekki fram úr okkur í aðdraganda jólanna og að við náum raunverulega að njóta, frekar en kannski bara að þjóta.

Við fengum vinkil í dag frá Guðjóni Helga Ólafssyni og vinkill dagsins var að þessu sinni lagður við líkindi milli okkar Íslendinga og frændþjóðarinnar Íra. Guðjón gerði tilraun til að varpa ljósi á þau og síðan, hann lagði svo leið sína á nokkrar írskar krár og velti því fyrir sér sem þar fer fram, auk þess sem tölulegar staðreyndir er varða stærsta brugghús borgarinn voru fram bornar.

Út er komin árlega Jólabók Blekfjelagsins, örsagnasafn meistaranema í ritlist við Háskóla Íslands. Yfirskriftin þetta árið er Ómerkt. Sögurnar eru 28 og allar telja þær nákvæmlega 88 orð, auk titils. Blekfjelagið hefur gefið út jólabók samfellt í 13 ár. Sú fyrsta kom árið 2012 og þá töldu sögurnar stranglega 100 orð auk titils. Á hverju ári fækkar orðunum um eitt og fyrir vikið eru þau núna 88. Við heyrðum fyrri hluta örsagnanna í dag og svo verður seinni hlutinn á dagskrá í þættinum á fimmtudaginn. Höfundar sagnanna í þessum fyrri hluta voru: Elín Elísabet Einarsdóttir, Védís Eva Guðmundsdóttir, Sólveig Auðar, Áslaug, Karólína Rós Ólafsdóttir, Aron Martin Ásgerðarson, Hera Fjörd, Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir, Guðmundur Erlingsson, Kolbrún Dögg Kristjánsdóttir, Katrín Mixa, Ingunn Eyþórsdóttir, Guðrún Friðriks og Kolfinna Nikulásdóttir.

Tónlistin í þættinum

Léttur yfir jólin / Ríó Tríó (írskt þjóðlag, texti Jónas Friðrik)

Þorláksmessukvöld / Ragnheiður Gísladóttir og Brunaliðið (Mel Tormé & Robert Wells, texti Þorsteinn Eggertsson)

Jingle bells / Frank Sinatra (James Lord Pierpont)

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Popp og pólitík

Umsjón: Kristján Guðjónsson og Lóa Björk Björnsdóttir.

Í byrjun desember í fyrra vörðum við heilum degi um borð í leið 4, strætó sem keyrir úr Mjódd niður á Hlemm um Breiðholtið. Í dag heyrum við sögur fólks sem ferðaðist með vagninum síðastliðin föstudag. Strákur á leið að fá sér drekatattú, stuðningsfulltrúi á leið heim úr vinnu, Venesúelskur söngvari á leið til sálfræðings og danskur kökuskreytingameistari situr undir stýri. Í Lestinni í dag endurflytjum við einn af okkar uppáhaldslestarþáttum.