Bæn og hugleiðing að morgni dags.

Útvarpsfréttir.

Séra Ágúst Sigurðsson frá Möðruvöllum ræðir í þessum þáttum við konur sem bjuggju á prestssetrum víðs vegar um landið á síðustu öld. Í viðtölum við konurnar sem flestar eru ekkjur presta, kemur fram mynd af íslenska dreifbýlinu um miðja 20. Öldina. Hægt er að nálgast þættina á hlaðvarpi Ríkisútvarpsins.

Rætt er við frú Ingibjörgu Halldórsdóttur, eiginkonu séra Sváfnis Sveinbjörnssonar.

Umsjón: Ágúst Sigurðsson frá Möðruvöllum.

Aðstoð við dagskrárgerð Ævar Kjartansson.

Stef þáttarins er Sælir eru þeir eftir Inga T. Lárusson, leikið af Kristínu Axelsdóttur í Grímstungu á Hólsfjöllum.

Útvarpsfréttir.

Umsjón: Una Margrét Jónsdóttir.

Útvarpsfréttir.

Fólk og menning í strandbyggðum á Íslandi.

Umsjón: Pétur Halldórsson.

Rætt er við Hallgrím Guðmundsson [1962-], veitingamann á Akureyri, sem byrjaði á sjó um fermingaraldur og var síðan farsæll skipstjóri á íslenskum fiskiskipum og bátum um áratuga skeið. Fjórtán ára gamall var hann um borð í Gullfaxa SF-11 þegar hann sökk um þrjár sjómílur úti fyrir Skarðsfjöruvita. Gullfaxi sökk á örfáum mínútum en allir komust í björgunarbáta. Þremur var bjargað úr öðrum björgunarbátnum um borð í rannsóknarskipið Árna Friðriksson en hina rak við illan leik upp í fjöru, þó án þess að nokkur slasaðist illa. Hallgrímur hefur ekki sagt svo ítarlega frá slysinu sem hann gerir í þættinum í þau þrjátíu og fimm ár tæp sem liðin eru síðan. Það var og er e.t.v. að einhverju leyti enn siður íslenskra sjómanna að þegja um atvik sem þessi, byrgja þau inni, í stað þess að leita þeim útrásar og fá hjálp við að greiða úr tilfinningum sínum. Ekki þótti karlmennska að væla yfir hlutunum og ekki heldur að ræða um öryggismál, öryggisbúnað og slíkt.

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Læsi og lesskilningi barna á Íslandi hefur hrakað hratt á undanförnum árum þrátt fyrir ýmsar aðgerðir til þess að sporna við þessari þróun. PISA-rannsókninn 2022 leiddi í ljós að tæplega helmingur 15 ára drengja býr ekki yfir grunnhæfni í lesskilningi, sama gildir um tæplega þriðjung stúlkna. Niðurstaðan er áhyggjuefni fyrir þjóðina alla. Í þáttaröðinni Læsi er rætt við fjölbreyttan hóp fólks sem kemur að skóla- og fræðslumálum á Íslandi. Fólk sem leggur sitt af mörkum til að styðja við fjölbreytta flóru nemenda í skólum landsins.

Þáttaröðin Læsi er framleidd af Rás 1.

Umsjón og dagskrárgerð: Guðrún Hálfdánardóttir.

Tæknimaður: Lydía Grétarsdóttir.

Læsi og lesskilningi barna og ungmenna hefur hrakað á Íslandi og er árangur allra árganga grunnskólans í lesfimiprófum undir viðmiðum Miðstöðvar menntunar og skólaþróunar. Rannsóknir sýna að tvö lykilsvið þroska barna á leikskólaaldri; sjálfstjórn og læsi, hafa áhrif á námsárangur síðar meir.

Viðmælendur: Auður Björgvinsdóttir, Freyja Birgisdóttir, Sigríður Ólafsdóttir og Steinunn Gestsdóttir.

Íslenskt lag eða tónverk.

Útvarpsfréttir.

Sjö börn voru vistuð á Stuðlum þegar eldur kviknaði þar í gær. 17 ára piltur lést í brunanum. Miðlæg rannsóknardeild lögreglu rannsakar málið.

87 hafa fallið eftir árásir Ísraelshers á Gaza undanfarin sólarhring. 73 voru drepnir í einni og sömu loftárásinni. Þá hafa árásir hersins í Beirút í Líbanon færst í vöxt.

Rúmlega sextíu hafa lýst yfir framboði í prófkjöri Pírata sem hefst dag og þá verður kosið um efstu sætin á framboðslista Sjálfstæðisflokksins í fjórum kjördæmum.

Nýr flokkur Græningja stefnir á framboð fyrir alþingisþingkosningar. Það er þá fjórði flokkurinn utan þings sem tilkynnir um framboð til Alþingis.

Grindavík verður aðgengileg öllum frá og með morgundeginum. Enn er þó töluverð hætta vegna jarðfalls ofan í sprungur í bænum.

Lögreglan á suðurnesjum birti mynd af lögregluþjóni á samfélagsmiðlum í síðustu viku sem búin var til með gervigreind. Lögreglustjóri segir það hafa verið yfirsjón starfsmanns. Það verði ekki gert aftur.

Í Krakkaheimskviðum fjöllum við um fréttir af því sem gerist ekki á Íslandi, en tengist því samt stundum. Karitas kafar í heimsmálin ásamt góðum gestum og fjallar á einfaldan, skýran og skemmtilegan hátt um allt milli himins og jarðar.

Umsjón: Karitas M. Bjarkadóttir

Í þessum þætti Krakkaheimskviða kynnum við okkur Atlantshafsbandalagið, eða NATO, með aðstoð fréttamannsins Björns Malmquist. Karitas skoðar svo Legó-slysið svokallaða sem varð árið 1997 og afleiðingar þess.

Guðrún Hálfdánardóttir ræðir við ævintýrafólk um fjöll og ferðalög um fáfarnar slóðir innanlands sem utan í þáttaröðinni Tindar, fimm þættir um fjallamennsku.

Anna Svavarsdóttir kom eins og stormsveipur inn í hóp íslensks fjallgöngufólks með því að klífa tinda í Nepal en hún starfaði sem fljótaleiðsögumaður þar. Hún hefur meðal annars klifið tvo tinda yfir átta þúsund metra og var fyrst Íslendinga til að klífa Manaslu.

Umsjón: Guðrún Hálfdánardóttir.

Þáttur fyrir áhugafólk um listir og menningu. Ljósi varpað á það sem efst er á baugi hverju sinni, menningin nær og fjær skoðuð frá ólíkum sjónarhornum og skapandi miðlar settir undir smásjána.

Úrval úr Lestarþáttum vikunnar.

Útvarpsfréttir.

Tónhjólið snýst og snýst og upp koma sögur af tónlist, nýrri og gamalli. Ólíkar stefnur og straumar skjóta upp kolli og líka hljóðfæri, hugtök og túlkunarmöguleikar. Hugað verður að einhverju því sem hæst ber á tónlistarsviðinu í heimi sígildrar tónlistar og djasstónlistar á hverjum tíma.

Tónhjólið snýst og snýst og upp koma sögur af tónlist, nýrri og gamalli. Ólíkar stefnur og straumar skjóta upp kolli og líka hljóðfæri, hugtök og túlkunarmöguleikar. Hugað verður að einhverju því sem hæst ber á tónlistarsviðinu í heimi sígildrar tónlistar á hverjum tíma.

Gestur þáttarins er Árni Heimir Ingólfsson tónlistarfræðingur og höfundur bókarinnar Tónar útlaganna - þrír landflótta tónlistarmenn sem mótuðu íslenskt menningarlíf. Þar fjallar Árni heimir um þá Victor Urbancic, Róbert Abraham og Heinz Edelstein sem hingað hrökktust undan uppgangi nasisma og höfðu allir sest að í Reykjavík árið 1940. Næstu ár voru mikill uppbyggingartími í íslensku tónlistarlífi og þar lyftu þessir þrír menn grettistaki.

Umsjón: Guðni Tómasson.

Tónlist og efni í þættinum:

Danski strengjakvartettinn leikur af plötu sinni Keelroad lagið Once a shoemaker eftir Rune Tonsgaard Sörensen. Á undan hljómar gömul upptaka af þjóðlaginu En skomager har jeg været.

Kiri te Kanawa syngur Chanson des cueilleuses de lentisques úr Cinq mélodies populaires grecques eftir Maurice Ravel. Roger Vignoles leikur á píanó.

Guðrún Edda Gunnarsdóttir syngur Ef ég skal ekki sofna í synd úr Hallgrímspassíu Sigurðar Sævarssonar. Hörður Áskelsson stjórnar Caput hópnum. Á undan heyrist brot úr gömlu viðtali við Sævar úr Víðsjá.

Heinz Edelstein leikur prelúdíu úr sellósvítu nr. 1 eftir Bach.

Minnigarorð Jóns Leifs um Victor Urbancic.

Einar Kristjánsson syngur Largo eftir Händel.

Brot úr viðtali Hendrks Ottósonar við Robert Abraham Ottóson.

Sinfóníuhljómsveit Íslands flytur 2 Rúmenska dansa eftir Bela Bartók. Róbert Abraham stjórnar á fyrstu tónleikum sveitarinnar í Austurbæjarbíói árið 1950.

Yuja Wang flytur kafla úr þriðju píanósónötu Skríabins.

Danski strengjakvartettinn leikur af plötu sinni Keelroad enska þjóðlagið As I walked out.

Þáttur um íslensku og önnur mál. Umsjón: Guðrún Línberg Guðjónsdóttir og Kristján Friðbjörn Sigurðsson.

Áður en snjallsímar tóku við var um tíma vinsælt að nota mp3-spilara. Sennilega var gullöld þessara spilara fyrsti áratugur 21. aldarinnar. Um þetta fyrirbæri voru mynduð ýmis ný íslensk orð. En hvers vegna verða til svo mörg orð um sama fyrirbærið? Í þættinum er einnig litið á orð yfir önnur tæki sem taka má með sér á ferðalög til að hlusta á tónlist, og fjallað um nokkuð sem kallað var meðal annars málvélakefli þegar það kom fyrst fram.

Kvöldfréttir útvarps

Þeir eru stimamýksti, saxófóndúett landsins, Skafti og Skapti íslenskrar tónlistar en af einhverjum óskiljanlegum ástæðum hafa þeir ekki meikað það.

Eða er ástæðan kannski augljós? Af hverju er svo mörgum svona illa við saxófóna? Saxi og Sachsi rannsaka málið.

Umsjón:

Eiríkur Stephensen (Saxi)

Úlfur Eldjárn (Sachsi)

Veðurstofa Íslands.

Umsjón: Svanhildur Jakobsdóttir.

Fjallað um umdeildar leiksýningar á árum áður.

Umsjón: Viðar Eggertsson

Árið 1913 efndi leikklúbburinn Helgi magri í Winnepeg í Kanada til sýninga á leikriti Jóhanns Sigurjónssonar, Fjalla-Eyvindi. Leikritið olli mikilli hneykslan meðal Vestur-Íslendinga.

Flytjendur auk umsjónarmanns: Barði Guðmundsson og Ingrid H. Jónsdóttir. Umsjón: Viðar Eggertsson (Áður á dagskrá 1989)

Gestur úr Mannlega þættinum talar um bækur.

Lesandi vikunnar í Mannlega þættinum í þetta sinn var Halldór Armand Ásgeirsson rithöfundur, en bókin hans Mikilvægt rusl er nýútkomin. En við fengum auðvitað að vita hvaða bækur hann hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hann í gegnum tíðina. Halldór talaði um eftirfarandi bækur:

Lessons in Chemistry e. Bonnie Garmus

Keisararnir 12 e. Súetóníus

Truflunin e. Steinar Braga

Broken Money e. Lyn Alden

Andrés blöðin, Lukku Láki og Tinni

Góði dátinn Sveijk e. Hasek

og svo rithöfundurinn Don DeLillo

Í þessari þáttaröð fjallar Magnús Sveinn Helgason sagnfræðingur um sögu íslenska verðbréfamarkaðarins í aðdraganda fjármálabólunnar og hrunsins, hugsjónir frumherja hlutabréfamarkaðar, hugmyndir manna um markaðinn og afdrif þeirra.

Í þessum þætti er fjallað um ris hlutabréfasjóðanna í upphafi tíunda áratugarins og umbreytingu þeirra í skuldsett yfirtökufélög eftir aldamót. Umsjón: Magnús Sveinn Helgason.

Í Kúrs gerast nemendur við Háskóla Íslands dagskrárgerðarmenn; segja sögur, kafa í fræðin og spyrja spurninga.

Leiðbeinandi: Anna Marsibil Clausen.

Ert þú einhver sem fer reglulega í bíó eða velur þú frekar að vera heima að horfa á sjónvarpið? Í þessum þætti verður leitast eftir því að svara af hverju margir finna löngunina að fara í bíó, þegar þú getur alveg eins verið heima hjá þér.

Umsjón: Bryndís María Kjartansdóttir

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Sígild og samtímatónlist frá ýmsum tímum. Íslenskt og erlent í bland.

Tónlistin í þættinum:

Barbörukórinn syngur undir stjórn Guðmundar Sigurðssonar. Þau flytja fyrsta þátt, Kyrie, úr Missa Brevis eftir Stefán Arason.

Barbara Hannigan sópran syngur, Bertrand Chamayou leikur með á píanó. Þau flytja þætti úr verkinu Chants de terre et de ciel eftir Olivier Messiaen. Þættir verksins eru alls sex, en hér hljóma eftirfarandi þættir:

I. Bail avec Mi (pour ma femme)

III. Danse du bébé-Pilule (pour mon petit Pascal)

IV. Arc-en-ciel d’innocence (pour mon petit Pascal)

Sólveig Steinþórsdóttir leikur á fiðlu, annan þátt, Sarabande: Quasi lento úr Sónötu nr. 4 í e-moll eftir Eugène Ysaye.

Strengjakvartettinn Quatuor Parrenin leikur Strengjakvartett í e-moll (Quatuor à cordes en mi mineur) op. 121 eftir Gabriel Fauré.

Meðlimir Quatuor Parrenin eru Jacques Parrenin og Jacques Ghestem sem leika á fiðlur, Gérard Caussé á víólu og Pierre Penassou á selló.

Þættir verksins eru:

1. Allegro moderato

2. Andante

3. Allegro

Kammerkór St. Pétursborgar syngur undir stjórn Nikolai Korniev, þau flytja Faðir vor, eftir Juri Sergeyevich Sakhnovsky.

Umsjónarmaður spjallar um hvaðeina milli himins og jarðar, oft af sögulegu tagi, les forvitnilega texta úr ýmsum áttum, bæði íslenska og erlenda, og reynir af öllum mætti að hafa ofan af fyrir hlustendum þá klukkustund sem þátturinn stendur. Umsjón: Illugi Jökulsson.

Á árinu 2024 eru 100 ár liðin frá því að út kom ein áhrifamesta bók 20. aldar, Bréf til Láru eftir Þórberg Þórðarson, þar sem hann fjallar um ævi sína, lífskoðanir, andleg málefni, pólitík og margt fleira, og af þvílíkri stílsnilld og hugkvæmni að annað eins hafði vart áður sést. Í þættinum verður sagt nokkuð frá bókinni en aðallega fær litríkur, flæðandi texti Þórbergs að njóta sín í fjörlegum frásögnum.