Bæn og hugleiðing að morgni dags.

Séra Alfreð Finnsson flytur.

Umsjónarmenn eru Björn Þór Sigbjörnsson og Þórunn Elísabet Bogadóttir.

Björn Þór Sigbjörnsson, Þórunn Elísabet Bogadóttir og Gígja Hólmgeirsdóttir fylgja hlustendum inn í daginn, skýra baksvið frétta og ræða við áhugavert fólk um Ísland og umheiminn.

Tíu prósent Jarðar eða þar um bil eru hulin frosnu vatni í ýmsu formi. Það eru jöklar og hafís og snjór og sífreri og sitthvað fleira. Allt er þetta mikilvægt lífríkinu og jafnvæginu á jörðinni en með hlýnuninni eru blikur á lofti. Við fjölluðum um þetta með Önnu Huldu Ólafsdóttur, skrifstofustjóra loftslagsþjónustu og aðlögunar hjá Veðurstofu Íslands.

Ásgeir Brynjar Torfason var líka með okkur. Hann fjallaði um verðbólgu og vaxtahækkanir í heiminum.

Svo fórum við til Kína í huganum með Línu Guðlaugu Atladóttur sem hefur skrifað bók um ríkið og kínversku þjóðina, söguna og fleira. Við ræddum líka við hana um mótmælin gegn covidaðgerðum, sem nú breiðast út um landið.

Umsjónarmenn Morgunvaktarinnar eru Björn Þór Sigbjörnsson og Þórunn Elísabet Bogadóttir.

Tónlist:

Monday, monday - Mamas and the Papas

Memphis - Janis Ian og Willie Nelson

Útvarpsfréttir.

Útvarpsfréttir.

Útvarpsfréttir.

Gestir úr öllum kimum þjóðfélagsins deila sögu sinni með hlustendum. Umsjón: Sigurlaug M. Jónasdóttir.

Diddú rifjar upp þegar hún gerði jólaplötuna Jólastjarna fyerir 25 árum.

Morgunleikfimi með Halldóru Björnsdóttur.

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Dægurflugur og söngvar frá ýmsum tímum.

Umsjón: Jónatan Garðarsson.

Leikin eru lög eftir bandarísku lagasmiðina Jerry Leiber og Mike Stoller, sem íslenskt tónlistarfólk flytur. Flytjendur eru Berti Möller og Hljómsveit Svavars Gests, Stefán Jónsson og Lúdó sextett, SAS tríóið, Andrea Gylfadóttir og Blúsmenn, Björgvin Halldórsson í hlutverki Bödda Billó, Lónlí blú bojs, Laddi, Friðrik Óma, Roof Tops og Hundur í óskilum.

Umsjón: Jónatan Garðarsson.

Útvarpsfréttir.

Um litróf mannlífsins. Okkur er ekkert mannlegt óviðkomandi. Alla virka daga milli kl. 11-12 á Rás 1.

netfang: [email protected]

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

(Aftur í kvöld)

Er hugsanlegt að inntaka á sýklalyfjum snemma í barnæsku geti haft áhrif á heilsu barna síðar meir, eins og til dæmis svörun við bólusetningum? Birta Bæringsdóttir starfar sem sérnámslæknir á Barnaspítalanum og er að gera rannsókn sem snýst um þetta. Sýklalyf geta haft áhrif á þarmaflóruna í meltingarveginum sem er mikilvæg fyrir þroska ónæmiskerfisins og hugsanlegt er að sýklalyfjanotkun geti valdið því að einstaklingar séu útsettari fyrir sýkingum. Við tölum við Birtu hér á eftir.

Við fáum nýjan vinkil frá Guðjóni Helga Ólafssyni í dag eins og undanfarna mánudaga. Í þetta sinn ber hann vinkilinn að lestarteinum. Meira um það hér á eftir.

Og lesandi vikunnar í dag er Árni Árnason, rithöfundur. Hann var að senda frá sér bókina Vængjalaus. En í dag ætlar hann að segja okkur frá því hvaða bækur hann hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hann í gegnum tíðina. Árni talaði um eftirfarandi bækur og höfunda:

Mars eftir Sunnevu Kristínu Sigurðardóttur

Ólöf eskimói efir Inga Dóra Björnsdóttir

Þar sem vegurinn endar eftir Hrafn Jökulsson

Eyjan hans Múmínpabba eftir Tove Janson

Takk fyrir komuna eftir nemendur í ritlist

Mánasteinn eftir Sjón

Aðventa eftir Gunnar Gunnarsson

Vigdís Grímsdóttir, Frederik Backman, Jonas Jonasson og Paul Auster.

Tónlist í þættinum í dag:

Hámenningin / Halli Reynis (Halli Reynis)

Ást er æði / Björgvin Halldórsson og Ragnheiður Gröndal (Sam & Ruby og Kristinn G. Bjarnason)

Bruce Springsteen / Used cars (Bruce Springsteen)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR

Dánarfregnir.

Útvarpsfréttir.

Umsjón hefur Eirún Sigurðardóttir myndlistarkona

Íslenskt lag eða tónverk.

Útvarpsfréttir.

Daglegur fréttaskýringaþáttur þar sem stór og lítil fréttamál eru matreidd á einfaldan hátt.

Það var rétt fyrir miðnætti, á fimmtudagskvöldinu 17. nóvember, sem stór hópur svartklæddra manna réðst inn á skemmtistaðinn Bankastræti Club í miðborg Reykjavíkur. Mennirnir voru vopnaðir, með grímur fyrir vitum sér, og voru að leita að ákveðnum einstaklingum til að ganga í skrokk á þeim. Þeir stungu þrjá, enga lífshættulega þó, og flúðu svo af hólmi. Og þá fór heldur betur dramatísk atburðarrás af stað í samfélaginu. Árásin náðist á öryggismyndavélar, efninu var reyndar síðar í vikunni lekið til fjölmiðla, líklega af lögreglunni, og er það litið mjög alvarlegum augum. Það var kveikt í mótorhjólum, molotovkokteilum kastað á fjölbýlishús og reyksprengjum inn á skemmtistaði, ungabörnum var hótað lífláti. Lögreglan hefur handtekið um þrjátíu manns í tengslum við rannsóknina, en sleppt flestum, þó að margir hafi líka verið úrskurðaðir í gæsluvarðhald. Fangelsin eru orðin yfirfull og lögreglan keyrir um miðborgina með blá ljós til að vera sýnileg. Einkaskilaboð um yfirvofandi hefndaraðgerðir í miðbænum sem áttu að gerast nú um helgina gengu á milli fólks á samfélagsmiðlum, dómsmálaráðherra boðaði stríð gegn skipulagðri glæpastarfsemi og veitingahúsaeigendur óttuðust að fólk mundi bara ekki þora að koma í bæinn. Vísir.is var með beina útsendingu úr miðbænum fyrir áhugasama. Margeir Sveinsson, aðstoðaryfirlögregluþjónn á höfuðborgarsvæðinu, hefur verið nánast í daglegum viðtölum síðan árásin varð og það sem er nú orðið ljóst er að þetta voru átök á milli tveggja hópa, eins konar gengjastríð. Sendiráð Bandaríkjanna, Bretlands og Kanada sendu öll út viðvaranir til landa sinna um að fara varlega í miðborginni, forðast þéttsetna staði og tilkynna grunsamlegar mannaferðir. Sunna Valgerðardóttir fer í þætti dagsins yfir þessa sérstöku atburðarrás liðinnar viku sem hófst opinberlega með einhvers konar gengjaátökum á Bankastræti club, fimmtudagskvöldið 17. nóvember, þó að aðdragandinn hafi vissulega verið lengri.

Opin og gagnrýnin umræða um vísindi, nýsköpun, umhverfi, fréttir og samfélagsmál.

Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Pétur Magnússon.

Netfang: [email protected]

Íslendingar eru komnir í neyslugírinn nú í aðdraganda jólanna, afsláttardagar og auglýsingar dynja á okkur, allt miðar að því að kaupa og missa ekki af æðislegum hlutum á stórkostlegum afslætti. Þorbjörg Sandra Brakke er ein þeirra sem kemur að verkefninu Saman gegn sóun, sem tilheyrir Umhverfisstofnun, og þau vilja reyna að mynda ákveðið mótvægi gegn þessu með fræðslu og ábendingum um hvernig má gera jólin umhverfisvænni með breyttum áherslum þegar kemur að gjöfum og innkaupum.

Við höldum svo áfram í svipuðum takti og ræðum við stofnendur Spjara fataleigunnar, sem vilja breyta því hvernig við notum og kaupum föt, vilja leggja áherslur á endurnýtingu, fataleigur og nýja hönnun. Krist­ín Edda Óskars­dótt­ir og Sig­ríður Guðjóns­dótt­ir koma í heimsókn.

VIð fáum svo fyrsta innslagið af nokkrum sem fjalla um samfélagsmiðla áhrif þeirra á fólk og samfélag, rannsóknir á þeim og fleira. Þorgeir Ólafsson sér um þessa örþætti sem verða á dagskrá í Samfélaginu næstu vikurnar og í dag ræðir hann við Jón Gunnar Ólafsson nýdoktor við Háskóla Íslands um upplýsingaóreiðu, falsfréttir og upplýsingastríð. Þeir ræða meðal annars hvað átt er við með þessum hugtökum, mismunandi aðferðum við að dreifa röngum upplýsingum og aðferðum við að sía þær út.

Málfarsmínútan er á sínum stað og svo fáum við heimsókn frá safni RÚV - að þessu sinni heyrum við viðtal frá miðri síðustu öld við Katrínu Thoroddsen lækni.

Útvarpsfréttir.

Í þættinum verður ferðast á fáfarnar en áhugaverðar slóðir vítt og breitt um veröldina. Saga hvers staðar verður rakin og tónlist tengd honum leikin. Í hverjum þætti verður rætt við fólk sem hefur ferðast um viðkomandi land og það segir frá þeim áhrifum sem það varð fyrir af náttúru og menningu. Netfang þáttarins: <a href="mailto:[email protected]">[email protected]</a>

Umsjón Magnús R. Einarsson. Þættirnir eru einnig á hlaðvarpi RÚV <a href="http://www.ruv.is/podcast"> HLAÐVARP RÚV</a>

Gestur Hringsólar verður Egill Bjarnason, háskólanemi og ljósmyndari. Egill ferðaðist í hálft ár um vestur hluta Afríku í fyrra og fór hjólandi rúma sex þúsund kílómetra. Hann segir ferðasögu sína í þættinum.

Útvarpsfréttir.

Fréttaskýringaþáttur sem fjallar á ítarlegan og lifandi hátt um heimsmálin, um allt það sem ekki gerist á Íslandi.

Umsjón: Birta Björnsdóttir og Bjarni Pétur Jónsson.

Rússar eru sagðir hafa breytt kornökrum víða um Úkraínu í jarðsprengjuakra. Talið er að svæði sem er jafnstórt og rúmlega eitt og hálft Ísland sé þakið þessum skaðræðisvopnum. Sérfræðingur segir að það eigi eftir að taka tuttugu ár að hreinsa jarðveginn. Dagný Hulda Erlendsdóttir fjallar um málið og ræðir meðal annars við Alistair Moir sem hefur yfir tíu ára reynslu af umsjón með sprengjuleit, svo sem í Suður-Súdan, Sómalíu, Kambódíu, Mjanmar og Sri Lanka og Kataryna Templeton, verkefnastjóra yfir Úkraínu hjá MAG eða The Mines Advisory Group, sem eru samtök sem sérhæfa sig í leit að jarðsprengjum og fræðslu fyrir íbúa stríðshrjáðra svæða.

Morð, mútugreiðslur og óöld áratuganna fyrir aldamót í mörgum ríkjum Suður-Ameríku eru orðin hluti daglegs lífs í sumum hafnarborgum Evrópu. Kókaíni er smyglað til meginlandsins sem aldrei fyrr og uppgjafar gætir í stríðinu gegn eiturlyfjum, sem enn er háð beggja vegna Atlantshafsins, þar sem flestir hafa þegar játað ósigur. Nýr forseti Kólumbíu vill hætta stríðsrekstrinum sem hafi litlu skilað. Eiturlyfjaiðnaðurinn sé orðinn öflugri nú en á tímum kókaínbarónsins Pablos Escobars. Bjarni Pétur segir okkur frá.

Albínismi er algengari í Afríku en víða annars staðar en fólk með þetta genafrávik er mjög útsett fyrir ofbeldi og áreitni víða í álfunni. Því er enn trúað að bein þeirra hafi lækningarmátt og færi lukku. Birta skoðaði málið.

Umsjónarmenn þáttarins eru Birta Björnsdóttir, Bjarni Pétur Jónsson og Sunna Valgerðardóttir.

Útvarpsfréttir.

Þáttur fyrir áhugafólk um listir og menningu. Ljósi varpað á það sem efst er á baugi hverju sinni, menningin nær og fjær skoðuð frá ólíkum sjónarhornum og skapandi miðlar settir undir smásjána.

Ragnheiður Jónsdóttir er fædd í Reykjavík árið 1933 og fagnar því níutíu árum á næsta ári. Ragnheiður prófaði sig áfram með olíuliti og keramík en vendipunktur varð á hennar ferli þegar hún uppgötvaði grafíkina. Annar vendipunktur varð á hennar ferli þegar hún hélt til Parísar í nám, tuttugu árum eftir að hafa ákveðið að helga sig listinni, og fimm börnum síðar. Víðsjá sótti Ragnheiði heim til að ræða hennar íkoníska verk, Deluxe and delightful, en spjallið fór um víðan völl, til Kaupmannahafnar og Parísar, til æskustöðvanna í Þykkvabæ og upp á hól við Austurvöll með gott útsýni yfir rauðsokkana sem sungu Áfram stelpur. Víðsjá dagsins er tileinkuð Ragnheiði og hennar ævistarfi.

Umsjón: Halla Harðardóttir

Útvarpsfréttir.

Popp og pólitík

Umsjón: Lóa Björk Björnsdóttir og Kristján Guðjónsson

Popp og pólitík

Umsjón: Lóa Björk Björnsdóttir og Kristján Guðjónsson

Rætt er við myndlistarmanninn Sigurð Ámundason sem frumsýnir nýtt leikrit, Hið ósagða, í Tjarnarbíó þann 1. desember, og einn leikara í verkinu, Ólaf Ásgeirsson. Leikritið er óvenjulegt að því leiti að leikarar leika látbragðsleik á sviðinu meðan hljóðupptaka af texta þeirra er flutt. Leikmyndinni er varpað á stórt tjald fyrir aftan leikarana og er útkoman einskonar blanda af gjörningi, leikriti og kvikmynd.

Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir, listfræðingur og starfsmaður Þroskahjálpar, flytur sinn fyrsta pistil í pistlaröð um tækni og fötlun. Að þessu sinni segir hún frá upplifun sinni af pósthúsinu.

Við endurflytjum innslag frá apríl 2021 þar sem Kristján Guðjónsson kannar sögu sovésku neðanjarðarrokksenunnar og tilurð safnplötunnar Red Wave. Til að platan gæti orðið að veruleika smyglaði Bandaríska söngkonan Joanna Stingray hljóðfærum, græjum og upptökum yfir landamærin.

Framleiðsla: Jóhannes Ólafsson.

Veðurstofa Íslands.

Dánarfregnir.

Hljóðritanir frá sumartónlistarhátíðum víðs vegar að úr Evrópu.

Hljóðritun frá einleikstónleikum píanóleikarans Francesco Piemontesi á Schubert-hátíðinni í Hohenems í Austurríki í maí 2022.

Á efnisskrá eru verk eftir Franz Schubert, m.a. píanósónata nr. 20 í A-dúr.

Umsjón: Guðni Tómasson.

Opin og gagnrýnin umræða um vísindi, nýsköpun, umhverfi, fréttir og samfélagsmál.

Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Pétur Magnússon.

Netfang: [email protected]

Íslendingar eru komnir í neyslugírinn nú í aðdraganda jólanna, afsláttardagar og auglýsingar dynja á okkur, allt miðar að því að kaupa og missa ekki af æðislegum hlutum á stórkostlegum afslætti. Þorbjörg Sandra Brakke er ein þeirra sem kemur að verkefninu Saman gegn sóun, sem tilheyrir Umhverfisstofnun, og þau vilja reyna að mynda ákveðið mótvægi gegn þessu með fræðslu og ábendingum um hvernig má gera jólin umhverfisvænni með breyttum áherslum þegar kemur að gjöfum og innkaupum.

Við höldum svo áfram í svipuðum takti og ræðum við stofnendur Spjara fataleigunnar, sem vilja breyta því hvernig við notum og kaupum föt, vilja leggja áherslur á endurnýtingu, fataleigur og nýja hönnun. Krist­ín Edda Óskars­dótt­ir og Sig­ríður Guðjóns­dótt­ir koma í heimsókn.

VIð fáum svo fyrsta innslagið af nokkrum sem fjalla um samfélagsmiðla áhrif þeirra á fólk og samfélag, rannsóknir á þeim og fleira. Þorgeir Ólafsson sér um þessa örþætti sem verða á dagskrá í Samfélaginu næstu vikurnar og í dag ræðir hann við Jón Gunnar Ólafsson nýdoktor við Háskóla Íslands um upplýsingaóreiðu, falsfréttir og upplýsingastríð. Þeir ræða meðal annars hvað átt er við með þessum hugtökum, mismunandi aðferðum við að dreifa röngum upplýsingum og aðferðum við að sía þær út.

Málfarsmínútan er á sínum stað og svo fáum við heimsókn frá safni RÚV - að þessu sinni heyrum við viðtal frá miðri síðustu öld við Katrínu Thoroddsen lækni.

Sagan fjallar um fjölskyldu sem býr í bragga á Skólavörðuholti, þar sem Hallgrímskirkja stendur núna. Fjölskyldufaðirinn er drykkfellur ofbeldismaður, elsta soninn, Eið Sæ, dreymir um að verða skáld, aðalpersónan Sóley er 18 ára gömul og yngsta barnið, Sólvin, er kominn á fermingaraldur. Þetta er í senn saga af fátækri fjölskyldu og hvernig Reykjavík er að breytast úr þorpi í borg.

Höfundur sögunnar, Elías Mar, les.

(Frá 1987)

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Um litróf mannlífsins. Okkur er ekkert mannlegt óviðkomandi. Alla virka daga milli kl. 11-12 á Rás 1.

netfang: [email protected]

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

(Aftur í kvöld)

Er hugsanlegt að inntaka á sýklalyfjum snemma í barnæsku geti haft áhrif á heilsu barna síðar meir, eins og til dæmis svörun við bólusetningum? Birta Bæringsdóttir starfar sem sérnámslæknir á Barnaspítalanum og er að gera rannsókn sem snýst um þetta. Sýklalyf geta haft áhrif á þarmaflóruna í meltingarveginum sem er mikilvæg fyrir þroska ónæmiskerfisins og hugsanlegt er að sýklalyfjanotkun geti valdið því að einstaklingar séu útsettari fyrir sýkingum. Við tölum við Birtu hér á eftir.

Við fáum nýjan vinkil frá Guðjóni Helga Ólafssyni í dag eins og undanfarna mánudaga. Í þetta sinn ber hann vinkilinn að lestarteinum. Meira um það hér á eftir.

Og lesandi vikunnar í dag er Árni Árnason, rithöfundur. Hann var að senda frá sér bókina Vængjalaus. En í dag ætlar hann að segja okkur frá því hvaða bækur hann hefur verið að lesa undanfarið og hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hann í gegnum tíðina. Árni talaði um eftirfarandi bækur og höfunda:

Mars eftir Sunnevu Kristínu Sigurðardóttur

Ólöf eskimói efir Inga Dóra Björnsdóttir

Þar sem vegurinn endar eftir Hrafn Jökulsson

Eyjan hans Múmínpabba eftir Tove Janson

Takk fyrir komuna eftir nemendur í ritlist

Mánasteinn eftir Sjón

Aðventa eftir Gunnar Gunnarsson

Vigdís Grímsdóttir, Frederik Backman, Jonas Jonasson og Paul Auster.

Tónlist í þættinum í dag:

Hámenningin / Halli Reynis (Halli Reynis)

Ást er æði / Björgvin Halldórsson og Ragnheiður Gröndal (Sam & Ruby og Kristinn G. Bjarnason)

Bruce Springsteen / Used cars (Bruce Springsteen)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR

Popp og pólitík

Umsjón: Lóa Björk Björnsdóttir og Kristján Guðjónsson

Popp og pólitík

Umsjón: Lóa Björk Björnsdóttir og Kristján Guðjónsson

Rætt er við myndlistarmanninn Sigurð Ámundason sem frumsýnir nýtt leikrit, Hið ósagða, í Tjarnarbíó þann 1. desember, og einn leikara í verkinu, Ólaf Ásgeirsson. Leikritið er óvenjulegt að því leiti að leikarar leika látbragðsleik á sviðinu meðan hljóðupptaka af texta þeirra er flutt. Leikmyndinni er varpað á stórt tjald fyrir aftan leikarana og er útkoman einskonar blanda af gjörningi, leikriti og kvikmynd.

Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir, listfræðingur og starfsmaður Þroskahjálpar, flytur sinn fyrsta pistil í pistlaröð um tækni og fötlun. Að þessu sinni segir hún frá upplifun sinni af pósthúsinu.

Við endurflytjum innslag frá apríl 2021 þar sem Kristján Guðjónsson kannar sögu sovésku neðanjarðarrokksenunnar og tilurð safnplötunnar Red Wave. Til að platan gæti orðið að veruleika smyglaði Bandaríska söngkonan Joanna Stingray hljóðfærum, græjum og upptökum yfir landamærin.