Bæn og hugleiðing að morgni dags.

Séra Árni Þór Þórsson flytur.

Umsjónarmenn eru Björn Þór Sigbjörnsson og Þórunn Elísabet Bogadóttir.

Afkoma sveitarfélaganna á síðasta ári var misjöfn eins og gengur. Staða þeirra heilt yfir er líka misjöfn. Lykiltölurnar eru margar og umsvifin og áherslurnar af ólíku tagi. Við sökktum okkur ofan í ársreikninga sveitarfélaganna í höfuðborgarsvæðinu með Þórði Snæ Júlíussyni, ritstjóra Heimildarinnar, og reyndum að gera okkur grein fyrir hvar gefur á bátinn og hvar allt er í grænum sjó.

Óhug hefur sett að mörgum í Þýskalandi eftir að ráðist var á tvo frambjóðendur til Evrópuþingsins í borginni Dresden á föstudagskvöld. Talið er að nýnasistar hafi verið að verki. Ofbeldisverkunum hefur verið mótmælt bæði í Dresden og Berlín, og ráðamenn hafa fordæmt árásirnar. Arthur Björgvin Bollason sagði frá þessu og fleiru í Berlínarspjalli.

Í gærmorgun spjölluðum við stuttlega um Ermarsundsgöngin; 30 ár voru þá frá vígslu þeirra. Framkvæmdin var umfangsmikil enda göngin 50 kílómetra löng. Tveimur árum eftir vígsluna ytra var byrjað að grafa Hvalfjarðargöng. Þau eru töluvert styttri en göngin undir Ermarsundið en þetta var heilmikið dæmi á íslenskan mælikvarða. Við rifjuðum þá sögu upp með Gísla Gíslasyni sem þá var stjórnarformaður Spalar.

Tónlist:

Williams, John, Laine, Cleo - Killing me softly with John Williams.

Heath, Percy, Lewis, John, Modern Jazz Quartet, The, Kay, Connie, Jackson, Milt - Softly as in a morning sunrise.

Gísli Kjaran Kristjánsson - Góðan dag - Morgunvaktin - Upphaf.

Diddi og Reynir, Sigurður Hallmarsson, Reynir Jónasson - Skottish.

Útvarpsfréttir.

Útvarpsfréttir.

Útvarpsfréttir.

Gestir úr öllum kimum þjóðfélagsins deila sögu sinni með hlustendum. Umsjón: Sigurlaug M. Jónasdóttir.

Sigrún teiknaði yfirleitt í bækur annara höfunda, en árið 1980 ákvað hún að skrifa sína fyrstu bók" Allt í plati" sem kom út árið 1980 og síðan hefur hún ekki hætt. Nýlega kom út bókinn "Sigrún í safninu" og hún segir frá henni.

Morgunleikfimi með Halldóru Björnsdóttur.

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Umsjón: Kristján Kristjánsson.

Útvarpsfréttir.

Um litróf mannlífsins.

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Helga Arnardóttir

Við töluðum aðeins um mannlega þáttinn í Mannlega þættinum í dag, sem sagt mannlega þáttinn á vinnustöðum. Við höfum fjallað talsvert í þættinum um streitu og vanlíðan í vinnunni. Ef stemningin er ekki góð á vinnustaðnum, þar sem starfsfólk jafnvel upplifir sig vanmetið, lítilsvirt og óöruggt, þá eru talsvert meiri líkur á að lenda í kulnun eða að upplifa kulnunareinkenni. Við fengum þær séra Díönu Óskarsdóttur, doktor í handleiðslufræðum og Sigrúnu Harðardóttur doktor í félagsráðgjöf og dósend við Félagsráðgjafardeild HÍ, til að segja okkur frá því hvernig fagleg handleiðsla getur nýst, t.d. sem forvörn og til að styðja að bæta vinnustaðamenninguna og getur jafnvel minnkað starfsmannaveltu og fjarveru vegna veikinda. Þær Díana og Sigrún útskýrðu þetta frekar fyrir okkur í þættinum.

Með hækkandi sól og hækkandi hitatölum spretta kylfingar úr hverju horni tilbúnir að arka út á golfvelli landsins til að elta litlu hvítu boltana í sem fæstum höggum ofan í holurnar. Í fyrravor komu golfvellirnir ekki vel undan vetri eftir frosthörkur, en spurningin er hvernig staðan er á þeim núna? Brynjar Eldon Geirsson, framkvæmdastjóri Golfsambands Íslands kom í þáttinn og fór með okkur yfir stöðuna og hvað er framundan í golfinu í sumar.

Heilbrigð þarmaflóra er grunnurinn að góðri heilsu bæði líkamlega og andlega. Þetta hafa rannsóknir sýnt fram á með afgerandi hætti undanfarin ár og gjörunnin matvæli, sykruð, söltuð og reykt vinna gegn góðri flóru. Birna G. Ásbjörnsdóttir doktor í heilbrigðisvísindum og sérfræðingur í þarmaflóru segir lykilatriði að borða eins ólíkar tegundir af grænmeti og ávöxum í viku til að hafa sem öflugasta flóru meltingarkerfinu. Hún nefnir að hátt í 30 tegundir væru langbesta markmiðið, auk þess að borða mikið af hnetum, fræjum og baunum. Sykurlausir gosdrykkir og orkudrykkir séu alslæmir fyrir bakteríubúskap í þörmunum og þá eigi að drekka í algjöru lágmarki. Helga Arnardóttir ræddi við Birnu á Heilsuvaktinni í dag.

Tónlist í þættinum í dag:

Pólstjarnan / Vilhjálmur Vilhjálmsson (Ágúst Pétursson, texti Kristján frá Djúpalæk)

Oh happy day / The Edwin Hawkins singers (Edwin Hawkins)

Im a believer / The Monkees (Neil Diamond)

UMSJÓN GUNNAR HANSSON OG GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR

Dánarfregnir.

Útvarpsfréttir.

Fólk úr ýmsum áttum flytur stuttar hugleiðingar sem tengjast sama umfjöllunarefni.

Umsjón hefur Magnús Sigurðsson skáld.

Íslenskt lag eða tónverk.

Útvarpsfréttir.

Ísraelsher gerði árásir á Rafah í nótt og drap yfir tuttugu manns. Óttast er að þetta sé undanfari allsherjarinnrásar. Herinn hefur náð landamærastöð í borginni á sitt vald, og þar með einu leiðinni til Egyptalands.

Fjármálaráðherra telur ekkert því til fyrirstöðu að seðlabankinn lækki stýrivexti á morgun. Hann segir vísbendingar um að hávaxtastefna bankans komi í veg fyrir að verðbólgan hjaðni.

Framlag Íslands í Júróvision verður flutt á fyrri undanúrslitum í Malmö í Svíþjóð í kvöld. Keppnin er umdeild vegna þátttöku Ísraela og stríðsreksturs þeirra á Gaza. Auglýsingasala á RÚV í aðdraganda keppninnar hefur verið dræm.

Landris er stöðugt í Svartsengi og enn töluverð óvissa um hvenær dregur til tíðinda. Áfram er hætta á hraunflæði í Grindavík.

Flugfélög og ríkið greinir mjög á um hvað kostar að halda úti innanlandsflugi. Stjórnarformaður Ernis og Mýflugs segir ekki koma lengur til greina að félögin niðurgreiði innanlandsflug með annarri starfsemi.

Tuttugu og þrír hafa greinst með kíghósta á árinu og líklegt að smitin verði fleiri. Kíghósti getur verið sérstaklega hættulegur ungum börnum.

Rafrænni kosningu til biskups er nýlokið og niðurstaða ætti að liggja fyrir innan stundar.

Daglegur fréttaskýringaþáttur þar sem stór og lítil fréttamál eru matreidd á einfaldan hátt.

Crossfit-meistarinn Annie Mist Þórisdóttir segir að konur á breytingaskeiði eigi að lyfta lóðum þrisvar í viku, taka hraða spretti einu sinni í viku og borða eitthvað prótein í hvert mál. Þannig sporni þær við vöðvarýrnun og styrki beinin. Þóra Tómasdóttir ræddi við Annie Mist um matarræði og æfingar á breytingaskeiði.

Útvarpsfréttir.

Íslensk jaðartónlist úr ýmsum áttum frá ýmsum hliðum. Umsjón: Árni Matthíasson

Þeir félagar Kjartan Hólm og Sindri Már Sigfússon, hafa fengist við tónlist lengi, Kjartan með síðrokksveitinni For a Minor Reflection og með Tófu og Sindi sem Seabear og Sin Fang. Á síðustu árum hafa þeir mallað saman tónlist fyrir sjónvarpsþætti og kvikmyndir og líka gert músik fyrir Fischersund-samsteypuna sem selur upplifun sem ilm.

Lagalisti:

Sounds of Fischer Vol. 1 - Söl

Sounds of Fischer Vol. 1 - Hvönn

Sounds of Summer Vol. 1 - Ljósin kveikt

Sounds of Summer Vol. 1 - Ringulreið

Óútgefið - Angakok

Sounds of Christmas - Það aldin út er sprungið Re-Imagined

Útvarpsfréttir.

Umsjónarmaður spjallar um hvaðeina milli himins og jarðar, oft af sögulegu tagi, les forvitnilega texta úr ýmsum áttum, bæði íslenska og erlenda, og reynir af öllum mætti að hafa ofan af fyrir hlustendum þá klukkustund sem þátturinn stendur. Umsjón: Illugi Jökulsson.

Í óbeinu framhaldi af þáttum fyrr á árinu um tilraun Englendingsins Mallorys til að komast á tind Everest-fjalls, þá verður fjallað í þessum þætti og þeim næstu um tilraun Ný-Sjálendingsins Hillarys og Sjerpans Tenzing Norgay til að komas á tindinn. Í þessum þætti verður sagt frá misheppnuðum leiðöngrum á fjallið og síðan þeim þátttakendum í nýjum leiðangri sem voru staðreráðnir í að komast á tindinn, hvað sem það kostaði.

Útvarpsfréttir.

Þáttur fyrir áhugafólk um listir og menningu. Ljósi varpað á það sem efst er á baugi hverju sinni, menningin nær og fjær skoðuð frá ólíkum sjónarhornum og skapandi miðlar settir undir smásjána.

Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson.

Óperan Hundrað þúsund var frumsýnd í Þjóðleikhúsinu um liðna helgi. Verkið, sem þær Kristín Eiríksdóttir og Þórunn Gréta Sigurðardóttir byggja á gamla Grimmsævintýrinu um spunakonurnar, fjallar um ástandið í samtíma okkar og misskiptinguna sem það ástand skapar. Neyslukapphlaup, stéttaskiptingu og viðhorf til vinnu. Við ræðum við leikstjórann Salvöru Gullbrá Þórarinsdóttur og tónskáldið Þórunni Grétu í þætti dagsins.

Við lítum einnig við inn í Hafnarborg þar sem sýningin Í tíma og ótíma opnar um næstu helgi. Þar er sjónum beint að margvíslegum birtingarmyndum tímans í verkum ‏þ‏‏riggja alþjóðlegra samtímalistakvenna, þeim Örnu Óttarsdóttur, Leslie Roberts og Amy Brener. Við ræðum við sýningarstjórann Ingunni Fjólu Ingþórsdóttur í þættinum.

Hildigunnur Sverrisdóttir veltir fyrir sér arkitektónískum og hagrænum rannsóknum á húsnæðisuppbyggingu hér á landi.

Umsjón: Halla Harðardóttir og Tómas Ævar Ólafsson.

Útvarpsfréttir.

Fjallað er fordómalaust um menningu samtímans í öllum sínum fjölbreytileika, samfélagsmiðla, dægurmenningu, allt sem mótar líf okkar hér og nú og speglar frá degi til dags.

Umsjón: Lóa Björk Björnsdóttir og Bjarni Daníel Þorvaldsson.

Olga Maggý Winther og Cristina Agueda eru dansnemar á þriðja ári við Listaháskóla Íslands. Seinna í þessari viku munu þær, ásamt bekkjarfélögum sínum, flytja tvö dansverk á útskriftarsýningu í Laugarnesinu. Þær segja okkur betur frá.

Katrín Helga Ólafsdóttir, tónlistarkona, flytur pistil um tónlistarkeppnina Pan-Arctic Vision. Keppnin er svipuð Eurovision í sniði en ólík að því leyti til að hún er yfirlýst pólitísk og hafnar hugmyndum um þjóðríkið og landamæri, en miðjusetur jaðarett þjóðbrot á norðurslóðum.

Gerir vera á Instagram okkur hamingjusamari? Er hægt að vera til án þess að eiga Instagram aðgang? Vigdís Hafliðadóttir, grínisti og söngkona hljómsveitarinnar Flott var að skrá sig inn á miðilinn í fyrsta skipti, langt á eftir flestum öðrum. Við leitum svara við þessum stóru spurningum hjá henni.

Kvöldfréttir útvarps

Bæjarstjórn Grindavíkur samþykkti í dag að grípa til hópuppsagna meðal bæjarstarfsmanna. Meirihluti núverandi starfsmanna missir vinnuna eða fær lægra starfshlutfall.

Framkvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna varar við martraðarkenndu ástandi á Gaza, geri Ísraelsher allsherjarinnrás í Rafah. Forsætisráðherra Ísraels segir vopnahléstillöguna sem var sett fram í gær ekki vera fullnægjandi.

Borgarstjórn samþykkti í dag að fela innri endurskoðun að fara yfir lóðasamninga sem borgin gerði við olíufélögin. Borgarstjóri segist ekki hafa séð neitt sem bendi til þess að óeðlilega hafi verið staðið að málum.

John Swinney er nýr fyrsti ráðherra Skotlands. Skoska þingið staðfesti þetta með atkvæðagreiðslu í dag.

Verkmenntaskólinn á Akureyri hyggst leggja niður stöðu skólasálfræðings vegna fjárskorts. Skólameistari segir fleiri skóla vera í svipaðri stöðu.

Fréttir og fréttaskýringar í útvarpi þar sem kafað er dýpra í málin, þau sett í stærra samhengi og skýringa leitað.

Ásdís Rán ætlaði að gera raunveruleikasjónvarp um að hún færi í forsetaframboð. Þættirnir duttu upp fyrir en Ásdís ákvað að bjóða sig fram. Næstu vikur verður rætt í Speglinum við alla þá sem eru í framboði til forseta.

Vladimír Pútín var formlega settur í embætti Rússlandsforseta í morgun, fimmta sinni. Í innsetningarræðu sinni sakaði Pútín Vesturlönd enn um yfirgang og sviksemi og sagði þau bera alla ábyrgð á stríðinu í Úkraínu. Hann sagðist þó ekki útiloka samstarf við þau í framtíðinni.

Guðrún Karls Helgudóttir var í dag kjörinn biskup Íslands. Hún tekur við hálflöskuðu embætti og kirkju sem kemur illa út úr traustsmælingum. Spegillinn settist niður með Guðrúnu sem segir það hafa tekið þjóðkirkjuna tíma að finna sér stað og hlutverk á breyttum tímum.

Þáttur fyrir forvitna krakka og aðra fjölskyldumeðlimi. Sigyn Blöndal segir frá uppfinningum og algengum hlutum í umhverfi okkar á upplýsandi hátt.

Sérfræðingar þáttarins eru Magnús Þór Þorbergsson, Gunnar Hrafn 12 ára leikari og Hulda Fanney 13 ára leikarin.

Veðurstofa Íslands.

Dánarfregnir.

Tónleikahljóðritanir frá Sambandi evrópskra útvarpsstöðva.

Umsjón: Bergljót Haraldsdóttir og Guðni Tómasson.

Hljóðritun frá tónleikum Philharmonix tónlistarhópsins á Styriarte hátíðinni í Graz í Austurríki á liðnu sumri.

Á efnisskrá eru þekkt smáverk eftir Béla Bartók, Astor Piazzolla, Antonin Dvorák, Wolfgang Amadeus Mozart í útsetningum hópsins auk þjóðlaga úr ýmsum áttum.

Umsjón: Thelma Hrönn Sigurdórsdóttir.

Með Kvosarskipulaginu í miðborg Reykjavíkur breyttist ýmislegt, allt í einu voru komin borð og stólar utandyra við veitingastaði, og gestir gátu notið sólar og útiveru. Laugavegur er nú að mestu göngugata og veitingastaðir hafa sett húsgögn útfyrir. Lögreglan hefur undanfarna viku verið reka gesti inn, vegna þess að margir staðanna hafa ekki tilskilinn leyfi. Hvimleitt og erfitt því rekstur margra staðanna er á nippinu eftir covid. Aðalgeir Ásvaldsson er framkvæmdastjóri samtaka fyrirtækja á veitingamarkaði

Samfélagið heldur áfram að fjalla um máva í Garðabænum - Arnór Þ. Sigfússon fuglafræðingur spjallar við Arnhildi um Sílamáfinn sem er um margt forvitnilegur, samlíf manna og máfa, hvers konar ráð duga helst gegn ágengum máfum og hvernig máfurinn var hrakinn af Keflavíkurflugvelli á sínum tíma.

Við ætlum einnig að kynna okkur sjálfbær fjármál og hvernig þau passa inn í myndina um sjálfbæra framtíð og sjálfbær samfélög. Öll þessi sjálfbærni kostar jú. Bjarni Herrera, sérfræðingur í sjálfbærni og sjálfbærum fjármálum, sem gaf nýverið út bók um þessi efnistök.

Við tölum um það sem kallað er verndarlíffræði og niðurstöður stórrar rannsóknar á því efni sem voru birtar nýlega. Ragnhildur Guðmundsdóttir, sérfræðingur hjá Náttúruminjasafni Íslands, og Áki Jarl Láruson, stofnerfðafræðingur hjá Hafrannsóknastofnun, ræða við okkur um rannsóknina og niðurstöðurnar.

Á morgun hefst álfasala SÁÁ þegar hópur sölumanna um allt land býður álfinn til sölu til að afla fjár fyrir meðferðarstarf SÁÁ. Álfurinn dúkkar alltaf upp á vorin og hefur gert í áratugi. Og núna áðan, í hádeginu, var átakið kynnt þegar Anna Hildur Guðmundsdóttir formaður SÁÁ afhenti heilbrigðisráðherra fyrsta álfinn. Anna Hildur ræðir við okkur um álfinn, fjáröflun SÁÁ og starfið.

Og Anna Sigríður Þráinsdóttir málfarsráðunautur lítur við hjá okkur í það sem við köllum málfarsspjall.

Tónlist:

JAMES TAYLOR - Fire And Rain.

TOM PETTY AND THE HEARTBREAKERS - The Waiting.

Ítarefni:

Hlekkur á verndarlíffræðirannsókn

https://www.cell.com/cell-reports-sustainability/fulltext/S2949-7906(24)00110-1?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR0ykQVDSA57gLSj9k9Vf-Rzo-9dxL99l3ilc55mVd2-n2XG8873-xFzFhc_aem_Af4Grlf-u-XlPjjPhPMkRu5UiPn9jZLmXdpdLpni01Vl9a65rAgMBo5FoJtlvUXdhNwCT6tb9vT8LQonXY769mUV

Heimildaskáldsaga eftir Björn Th. Björnsson. Guðmundur Ólafsson les.

Sagan gerist í Þingvallasveit á fyrri hluta nítjándu aldar, áður en tekið var að upphefja Þingvöll sem mesta helgistað landsins af skáldum og þjóðskörungum. Þá var Snorrabúð stekkur, eins og Jónas kvað.

Páll Þorláksson var prestur í Þingvallasókn. Hann þykist sjá að ekki sé allt samkvæmt kristilegum skikk á bænum Skógarkoti þar sem Kristján Magnússon fer með húsbóndavald. Ljóst þykir að eiginkona Kristjáns getur ekki verið móðir allra þeirra barna sem hann feðrar í sínum ranni. Hefjast út af þessu nokkrar væringar milli hins knáa húsbónda og Þingvallaklerks og má hið geistlega vald sín lengi vel næsta lítils í þeim viðskiptum.

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Um litróf mannlífsins.

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Helga Arnardóttir

Við töluðum aðeins um mannlega þáttinn í Mannlega þættinum í dag, sem sagt mannlega þáttinn á vinnustöðum. Við höfum fjallað talsvert í þættinum um streitu og vanlíðan í vinnunni. Ef stemningin er ekki góð á vinnustaðnum, þar sem starfsfólk jafnvel upplifir sig vanmetið, lítilsvirt og óöruggt, þá eru talsvert meiri líkur á að lenda í kulnun eða að upplifa kulnunareinkenni. Við fengum þær séra Díönu Óskarsdóttur, doktor í handleiðslufræðum og Sigrúnu Harðardóttur doktor í félagsráðgjöf og dósend við Félagsráðgjafardeild HÍ, til að segja okkur frá því hvernig fagleg handleiðsla getur nýst, t.d. sem forvörn og til að styðja að bæta vinnustaðamenninguna og getur jafnvel minnkað starfsmannaveltu og fjarveru vegna veikinda. Þær Díana og Sigrún útskýrðu þetta frekar fyrir okkur í þættinum.

Með hækkandi sól og hækkandi hitatölum spretta kylfingar úr hverju horni tilbúnir að arka út á golfvelli landsins til að elta litlu hvítu boltana í sem fæstum höggum ofan í holurnar. Í fyrravor komu golfvellirnir ekki vel undan vetri eftir frosthörkur, en spurningin er hvernig staðan er á þeim núna? Brynjar Eldon Geirsson, framkvæmdastjóri Golfsambands Íslands kom í þáttinn og fór með okkur yfir stöðuna og hvað er framundan í golfinu í sumar.

Heilbrigð þarmaflóra er grunnurinn að góðri heilsu bæði líkamlega og andlega. Þetta hafa rannsóknir sýnt fram á með afgerandi hætti undanfarin ár og gjörunnin matvæli, sykruð, söltuð og reykt vinna gegn góðri flóru. Birna G. Ásbjörnsdóttir doktor í heilbrigðisvísindum og sérfræðingur í þarmaflóru segir lykilatriði að borða eins ólíkar tegundir af grænmeti og ávöxum í viku til að hafa sem öflugasta flóru meltingarkerfinu. Hún nefnir að hátt í 30 tegundir væru langbesta markmiðið, auk þess að borða mikið af hnetum, fræjum og baunum. Sykurlausir gosdrykkir og orkudrykkir séu alslæmir fyrir bakteríubúskap í þörmunum og þá eigi að drekka í algjöru lágmarki. Helga Arnardóttir ræddi við Birnu á Heilsuvaktinni í dag.

Tónlist í þættinum í dag:

Pólstjarnan / Vilhjálmur Vilhjálmsson (Ágúst Pétursson, texti Kristján frá Djúpalæk)

Oh happy day / The Edwin Hawkins singers (Edwin Hawkins)

Im a believer / The Monkees (Neil Diamond)

UMSJÓN GUNNAR HANSSON OG GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR

Fjallað er fordómalaust um menningu samtímans í öllum sínum fjölbreytileika, samfélagsmiðla, dægurmenningu, allt sem mótar líf okkar hér og nú og speglar frá degi til dags.

Umsjón: Lóa Björk Björnsdóttir og Bjarni Daníel Þorvaldsson.

Olga Maggý Winther og Cristina Agueda eru dansnemar á þriðja ári við Listaháskóla Íslands. Seinna í þessari viku munu þær, ásamt bekkjarfélögum sínum, flytja tvö dansverk á útskriftarsýningu í Laugarnesinu. Þær segja okkur betur frá.

Katrín Helga Ólafsdóttir, tónlistarkona, flytur pistil um tónlistarkeppnina Pan-Arctic Vision. Keppnin er svipuð Eurovision í sniði en ólík að því leyti til að hún er yfirlýst pólitísk og hafnar hugmyndum um þjóðríkið og landamæri, en miðjusetur jaðarett þjóðbrot á norðurslóðum.

Gerir vera á Instagram okkur hamingjusamari? Er hægt að vera til án þess að eiga Instagram aðgang? Vigdís Hafliðadóttir, grínisti og söngkona hljómsveitarinnar Flott var að skrá sig inn á miðilinn í fyrsta skipti, langt á eftir flestum öðrum. Við leitum svara við þessum stóru spurningum hjá henni.