Orð af orði

Saga orðsins lagsmaður og notkun þess í nútímamáli

Orðið lagsmaður á sér langa sögu í íslensku máli, elstu heimildir um það ná allt aftur á söguöld. Lagsmaður lifir enn í málinu og kemur alloft fyrir bæði í bókmenntum og daglegu tali.

Frumflutt

11. feb. 2024

Aðgengilegt til

11. feb. 2025
Orð af orði

Orð af orði

Þáttur um íslensku og önnur mál.

Umsjón: Anna Sigríður Þráinsdóttir, Atli Sigþórsson og Guðrún Línberg Guðjónsdóttir

Þættir

Þáttur 88 af 150

Þáttur 87 af 150

Þáttur 86 af 150

Útgefendur Íþróttablaðsins Sports báðust hálfpartinn afsökunar á erlendu nafni ritsins, þ.e. Sport og óskuðu eftir tillögum að góðu nafni á blaðið eða góðri þýðingu á þessu erlenda…

Þáttur 85 af 150

Tvítala var til í fyrstu og annarri persónu í íslensku og táknuð með fornöfnunum við og þið. Fornöfnin vér og þér táknuðu fleirtölu, það er fleiri en tvö. Með tímanum hvar tvítalan…

Þáttur 84 af 150

Kex er orð yfir teljanlegt fyrirbæri en það er ekki algengt að það sé notað í fleirtölu. Oftar er talað um kexkökur í fleirtölu. Orð sem lengi vel á 20. öld eru bundin við eintölu…

Þáttur 83 af 150

Klósigar, blika, blikuhnoðrar, netjuský, gráblika, regnþykkni, flákaský, þokubreiða, bólstraský. Allt eru þetta yfirheiti ólíkra gerða skýja sem eru til umfjöllunar í þættinum.

Þáttur 82 af 150

Finna má ósköpin öll af fræðsluefni og afþreyingu á YouTube og viðlíka síðum. Fjölda myndbanda má finna á íslensku en þau eru aðeins dropi í þann hafsjó af fróðleik og skemmtun sem…

Þáttur 81 af 150

Orðið bifreið var kallað bráðabirgðanýyrði þegar það birtist fyrst á prenti árið 1900. Það hefur verið í stöðugri notkun síðan þá. Lengi vel voru notuð erlend heiti ýmissa hluta bifreiða…

Þáttur 80 af 150

Stafsetningin á bókum Halldórs Laxness þykir mörgum erfið. Hún hefur verið talin handahófskennd og órökrétt en Halldór sýndi fram á hið gagnstæða í greininni Málið sem birtist í Tímariti…

Þáttur 79 af 150

Halldór Laxness skrifaði greinina Málið í Tímarit Máls og menningar árið 1941 þar sem hann grípur til varna gegn gagnrýni á þýðingar hans, stafsetningu á bókum hans og útgáfu Íslendinga…

Þáttur 78 af 150

Ýmsar misfellur sem fólki þykir vera á málnotkun í fjölmiðlum eru stundum kallaðar málblóm, oftast í háði. Málblóm geta verið allt frá óhefðbundinni beygingu orða til erlendra orða.

Klambratún eða Miklatún

Almenningsgarður einn, miðsvæðis í Reykjavík, hefur frá 2009 heitið Klambratún. Borgarbúar hafa notað þetta nafn frá því á 6. áratugnum en ráðamenn í Reykjavík ákváðu þó að það skyldi…

Fiskaheiti á lista í riti Lærdómslistafélagsins

Hið íslenska lærdómslistafélag gaf út ársrit með margvíslegum fróðleik Íslendingum til uppfræðslu. Félagið setti sér líka málstefnu sem fól ekki aðeins í sér að hreinsa málið af erlendum…

Listi Verkfræðingafjelagsins um orð úr viðskiftamali

Orðanefnd Verkfræðingafélagsins tók saman lista yfir orð úr viðskiptamáli fyrir atbeina verslunarmanna í Reykjavík árið 1926 og birti hann í Lesbók Morgunblaðsins. Hann kom líka út…

Í gömlu Reykjavík

Greinin Í gömlu Reykjavík birtist í Tímariti Máls og menningar árið 1970. Höfundurinn, Petra Péturdóttir, sagði þar á skemmtilegan hátt frá því hvernig íslenska var töluð í Reykjavík…

Saga orðsins lagsmaður og notkun þess í nútímamáli

Orðið lagsmaður á sér langa sögu í íslensku máli, elstu heimildir um það ná allt aftur á söguöld. Lagsmaður lifir enn í málinu og kemur alloft fyrir bæði í bókmenntum og daglegu tali.

Lagsmaður og fleiri ávarpsorð

Lagsmaður, gæska, vinur, félagi, elskan. Þessi orð og fleiri eru ávarpsorð sem fólk notar í samskiptum sín á milli. Þar býr margt að baki og skoðun fólks á þeim breytist hratt.

Orð ársins 2023

Orð ársins 2023 er gervigreind, bæði að mati Stofnunar Árna Magnússonar og notenda Ríkisútvarpsins. Farið er yfir fyrri orð ársins og rýnt nánar í orðið gervigreind, merkingu þess…

White Christmas á ýmsum tungumálum

Bing Crosby söng sig inn í hjörtu heimsins með laginu White Christmas, eftir Irving Berlin, sem varð eitt vinsælasta jólalag allra tíma. Textinn hefur verið endursaminn á fjölda annarra…

Þáttur 69 af 150

Þáttur 68 af 150

Þáttur 42 af 150

Bæjarfógetinn í Reykjavík hafði í nægu að snúast við að selja eigur skuldara á uppboði á árunum í kringum aldamótin 1900. Uppboðin voru auglýst í blöðum og þar voru gjarnan taldir…

Þáttur 39 af 150

Guðvarður Már Gunnlaugsson, rannsóknarprófessor og yfirmann handritasviðs Árnastofnunar, leiddi okkur í allan sannleikann um samræmingu á stafsetningu við útgáfu fornrita og við komumst…

Þáttur 37 af 150

Árið 1941 geisaði heimsstyrjöld en Íslendingar fóru í stafsetningarstyrjöld, eina af mörgum. Fyrsti dómurinn sem kveðinn var upp um að íslensk lög gengju gegn stjórnarskrá voru í máli…

Þáttur 31 af 150

  • Ríkisútvarpið
  • Efstaleiti 1, 103 Reykjavík
  • Sími: 515-3000
  • © RÚV
,