Bæn og hugleiðing að morgni dags.

Séra Þorvaldur Víðisson flytur.

Umsjónarmenn eru Björn Þór Sigbjörnsson og Þórunn Elísabet Bogadóttir.

Mögulegt er að ná jafnrétti á Íslandi fyrir árið 2030, sagði Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra í áramótaávarpi sínu fyrir viku síðan. Við ætlum að velta því fyrir okkur hver staðan í jafnréttismálum er og hvað þyrfti til að ná þessu markmiði forsætisráðherra. Þorgerður Jennýardóttir Einarsdóttir, prófessor í kynjafræði, ræddi þessi mál.

Um áramótin varð samningurinn um evrópska efnahagssvæðið - EES - 30 ára. Samningurinn er einhver sá viðamesti sem Ísland hefur undirgengist, og breytti miklu, þó hann sé ekki óumdeildur. Björn Malmquist, fréttamaður í Brussel, var með okkur og ræddi meðal annars um samninginn við sendiherra Íslands gagnvart Evrópusambandinu, Kristján Andra Stefánsson.

Valgerður Stefánsdóttir var svo síðasti viðmælandi þáttarins, en rétt fyrir jól varði hún doktorsritgerð sína um uppruna og þróun íslensks táknmáls. Rannsókn hennar er fyrsta heildstæða yfirlitið á íslensku táknmáli og hún komst að ýmsu athyglisverðu. Við ræddum líka við Valgerði um þingsályktunartillögu um nýja málstefnu íslensks táknmáls og aðgerðaáætlun í þeim efnum, en hún var í 30 ár yfir samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra.

Umsjón: Þórunn Elísabet Bogadóttir

Tónlist:

Presley, Elvis - Always on my mind.

Katrín Halldóra Sigurðardóttir - Presley.

Silva Þórðardóttir - The Thrill is Gone.

Zaz - Si jamais j'oublie (bonus track mp3).

Útvarpsfréttir.

Útvarpsfréttir.

Útvarpsfréttir.

Gestir úr öllum kimum þjóðfélagsins deila sögu sinni með hlustendum. Umsjón: Sigurlaug M. Jónasdóttir.

Bergsveinn ræðir sönginn, Breiðholtið, bakaraiðnina, AA samtökin og mannrækt.

Morgunleikfimi með Halldóru Björnsdóttur.

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Dægurflugur og söngvar frá ýmsum tímum.

Umsjón: Jónatan Garðarsson.

Í þættinum er leikin eftirfarandi tónlist.

Gildran: Veturinn verður hlýr.

Uggla: Leið A og Sit í svörtu húmi.

Kristjana Arngrímsdóttir: Ég nefni nafnið þitt og Máninn.

Kjass (Fanney Kristjáns Snólaugardóttir): Please Master og Abba-labba-lá.

Þau: Abba-labba-la og Heyrði ég í hamrinum.

Umsjón: Jónatan Garðarsson.

Útvarpsfréttir.

Dánarfregnir.

Útvarpsfréttir.

Umsjón hefur Sigrún Huld Sigrúnar markþjálfi.

Íslenskt lag eða tónverk.

Útvarpsfréttir.

Formenn Miðflokksins og Flokks fólksins telja líklegt að tillaga um vantraust á matvælaráðherra verði lögð fram þegar þing kemur saman eftir jólafrí. Óvíst er hvort þingmenn Sjálfstæðisflokks kysu gegn tillögunni.

Landris við Svartsengi á Reykjanesskaga er nú meira en það var fyrir eldgosið í síðasta mánuði. Hraðinn á landrisinu hefur aukist á ný, eftir að það hægðist á því í síðustu viku.

Utanríkisráðherra Bandaríkjanna fordæmir hugmyndir um að Gaza-búum á flótta verði komið fyrir fjarri heimkynnum sínum að stríði loknu. Síðar í vikunni hefst aðalmeðferð fyrir Alþjóðadómstóli Sameinuðu þjóðanna, þar sem Suður-Afríka sakar Ísrael um þjóðarmorð á Gaza.

Formaður Eflingar segir mögulegt að skrifað verði undir kjarasamninga fyrir mánaðamót. Það ræðst þó af útspili stjórnvalda.

Þýskir bændur flykktust í þúsunda tali út á götur og hraðbrautir í Þýskalandi í morgun á traktorunum sínum, til að mótmæla áformum stjórnvalda um að hætta niðurgreiðslum á eldsneyti fyrir bændur. Talsverð röskun hefur orðið á umferð víða um landið vegna mótmælanna.

Þingmaður Sjálfstæðisflokksins vill að skipulags- og leyfismál á Alþingisreitnum verði færð frá borginni til þingsins. Hann vinnur að frumvarpi sem lagt verður fyrir þingið. Tjaldbúðir við Alþingishúsið eru kornið sem fyllti mælinn.

Notkun á heitu vatni hefur aukist mikið á Fljótsdalshéraði undanfarin ár. Heitavatnslindir í Urriðavatni duga í fáeina áratugi.

Kvikmyndin Oppenheimer er sigurvegari Golden Globe verðlaunanna sem voru veitt í nótt.

Daglegur fréttaskýringaþáttur þar sem stór og lítil fréttamál eru matreidd á einfaldan hátt.

Nýja árið byrjar ekki vel fyrir ríkisstjórnina. Umboðsmaður Alþingis lét það verða eitt af sínum fyrstu verkum að birta álit sitt um hvalveiðibann Svandísar Svavarsdóttur matvælaráðherra, sem beðið hafði verið eftir með nokkurri eftirvæntingu. Að minnsta kosti hjá einhverjum, til dæmis forsvarsmönnum Hvals HF. Þeir ætla í mál. Niðurstaða umboðsmanns er sú að Svandís hafi ekki fylgt meðalhófsreglu með ákvörðun sinni og skort lagaheimild til að gera það sem hún gerði. Sunna Valgerðardóttir skoðar stöðuna í pólitíkinni eftir álit umboðsmanns Alþingis.

Opin og gagnrýnin umræða um vísindi, nýsköpun, umhverfi, fréttir og samfélagsmál.

Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Pétur Magnússon.

Netfang: [email protected]

Um helgina fór fram óvenjulegt mót, lausnamót gegn textílsóun sem bar yfirskriftina þráðaþon. Aðsóknin fór langt fram úr væntingum mótshaldara, fjöldi teyma lagði nótt við dag í þann rúma sólarhring sem mótið stóð og þróaði hugmyndir sem eiga að taka á textílvanda heimsins, eða í það minnsta einhverjum hluta hans. Aðstandendur þráðaþonsins koma til okkar hér rétt á eftir og með í för fulltrúi úr sigurteyminu, Textílendurvinnslunni, sem ætlar sér stóra hluti hér á Íslandi.

Við ætlum svo að ræða við Gísla Pálsson mannfræðing um Neanderdalsmenn. En Gísli skrifaði grein í Náttúrufræðinginn sem ber titilinn “Er einhver Neanderdalsmaður hér inni?”

Málfarsmínútan verður á sínum stað og Helga Lára Þorsteinsdóttir safnstjóri RÚV kemur til okkar með gamla upptöku úr safninu.

Útvarpsfréttir.

Í heimildarþáttunum Fangar Breta, sem sýndir eru á sunnudagskvöldum í janúar á RÚV, er fjallað um þá Íslendinga sem handteknir voru af Bretum í seinni heimsstyrjöld og vistaðir í breskum fangelsum án dóms og laga. Í útvarpsþáttunum Fangar Breta: Bakvið rimlana, er skyggnst enn frekar inn í líf þeirra sem þurftu að þola þessar hremmingar og kafað nánar ofan í baksögur fólksins sem flest sat í fangelsi fyrir litlar sem engar sakir.

Umsjón: Snærós Sindradóttir.

Handrit: Sindri Freysson.

Tónlist úr sjónvarpsþáttum um Fanga Breta: Sigurður Helgi Pálmason.

Í þættinum er fjallað nánar um Vestfirðingana sem teknir voru föngum af Bretum og sakaðir um að hafa aðstoðað þýskan flóttamann í upphafi hernáms Íslands. Ein í hópnum, Ilse Häsler, var aðeins sautján ára gömul þegar hún var flutt fangaflutningum frá Ísafirði til Bretlands og látin sitja í fangelsi þegar loftárásir Þjóðverja dundu yfir borgina.

Viðmælendur þáttarins eru: Árni Þór Jónsson, Lárus Jónsson, Valgeir Ómar Jónsson og Ilse Häsler.

Umsjón: Snærós Sindradóttir.

Handrit: Sindri Freysson.

Tónlist úr sjónvarpsþáttum um Fanga Breta: Sigurður Helgi Pálmason.

Lestur: Freyr Rögnvaldsson, Þórhildur Ólafsdóttir, Hallgrímur Indriðason og Guðni Tómasson.

Ritstjóri Hlaðvarpa: Anna Marsibil Clausen.

Sérstakar þakkir: Safnadeild RÚV og Republik Film Productions.

Útvarpsfréttir.

Þáttur um bókmenntir, bæði hér heima og úti í heimi. Hlustendum er fylgt í gegnum lestur athyglisverðra bókmenntaverka og rætt við höfunda, útgefendur og fræðimenn um stefnur, strauma, tákn og tilvísanir.

Umsjón: Jóhannes Ólafsson.

Ágætu hlustendur, árið 2024 hefst á ljóðum og ást. Skortur er á rannsóknum á samtímaljóðum að mati Soffíu Auðar Birgisdóttur, bókmenntafræðings og gagnrýnanda sem nýlega tók við ritstjórn SÓN tímarits um ljóðlist og óðfræði. SÓN hefur verið gefið út af Óðfræðifélaginu Boðn frá árinu 2003 eða í 20 ár og við setjum niður með Soffíu Auði hér rétt á eftir, kynnumst þessu rótgróna tímariti sem samt hefur verið viss kafbátur í íslenskri ljóðalögsögu en framtíðarsýn nýja ritstjórans er skýr og kallar Soffía eftir aukinni umfjöllun og umræðu um samtímaljóðlist.

?Eitt er það orð sem losar okkur undan öllum þunga og sársauka lífsins. Þetta orð er ást,? sagði forngríska leikskáldið Sófókles. Ástarsögufélagið er nýr hópur höfunda og áhugafólks um ástarsögur sem hefur gefið út lítið rit sem kallast Munnbiti og geymir sögur ljóð og prósa eftir 30 höfunda. Þar eru dregnar upp ótal birtingarmyndir ástarinnar; ást á ostum, djamminu, árabátum, ástleysi og sjálfsást, svo eitthvað sé nefnt. Þetta er fyrsta bókaútgáfa félagsins en meðlimir þess segjast rétt að byrja í sínum athugunum á ástina í gegnum skáldskap. Sem er nauðsynlegt mótvægi við öllu því öllu því þunga, erfiða og óréttláta í heiminum segja þau Guðrún Friðriksdóttir og Andri Freyr Sigurpálsson, sem koma til mín og segja mér frá Munnbita.

Og loks er það ekki bara ást á ljóðum heldur upplestri þeirra. Fátt fer betur í eyrað en vel lesið ljóð. Arnar Jónsson stórleikari hefur lengi haft þann draum að gefa út ljóðaplötu og nú fyrir skemmstu kom út tvöföld vínylplata, Ljóðastund með Arnari þar sem hlusta má á leikarann raddmikla lesa valin ljóð. Hlýðum á ljóð hér undir lokin og viðtal við Arnar um plötuna.

Umsjón: Jóhannes Ólafsson

Útvarpsfréttir.

Þáttur fyrir áhugafólk um listir og menningu. Ljósi varpað á það sem efst er á baugi hverju sinni, menningin nær og fjær skoðuð frá ólíkum sjónarhornum og skapandi miðlar settir undir smásjána.

Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir.

Í þætti dagsins ræðum við áhrif lita, leit að fegurð, skynjun handan rökhugsunar, skilgreiningar listasögunnar og margt fleira sem á sér stað í málverkinu, með Sigrúnu Hrólfsdóttur, en sýning hennar Frá Innri-Fagradal í Gallerí Gróttu lýkur um næstu helgi.

Einnig kynnum við okkur Idu Pfeiffer sem ferðaðist um Ísland árið 1885 og heimspekingurinn Freyja Þórsdóttir snýr aftur með nýja pistlaseríu.

Umsjón: Halla Harðardóttir

Útvarpsfréttir.

Popp og pólitík

Umsjón: Lóa Björk Björnsdóttir og Kristján Guðjónsson

Popp og pólitík

Umsjón: Lóa Björk Björnsdóttir og Kristján Guðjónsson

Við rennum yfir helstu sigurvegara Golden Globes verðlaunanna, sem fram fóru í Hollywood í gær. Barbie sem hlaut flestar tilnefningar, sópaði fáum verðlaunum að sér. Sigurvegarar gærkvöldsins voru Oppenheimer í leikstjórn Martin Scorsese og Poor Things úr smiðju Yorgos Lanthimos.

Um helgina kom fjöldi fólks saman á Austurvelli og talið að á fimmta tug manna hafi varið aðfaranótt sunnudags í tjaldbúðunum sem þar hafa staðið í tæpar tvær vikur. Við höldum áfram að kynnast tjaldbúunum og ræðum við íslenska aðgerðasinna sem hafa tekið þátt í mótmælunum.

Svo heyrum við annan þátt úr örseríunni Á samviskunni sem Anna Marsibil Clausen framleiddi 2022. Í þessum þætti verður fjallað um Katrínu Thoroddsen lækni.

Hjalti Freyr Ragnarsson valdi bestu íslensku geimveruteknólögin frá árinu sem var að líða.

Kvöldfréttir útvarps

Kvöldfréttir útvarps

Þorvaldur Þórðarson eldfjallafræðingur segir allt benda til að stutt sé í næsta eldgos á Reykjanesskaga. Hann segir mikilvægt að huga að varnargörðum víðar en þar, til dæmis í grennd við höfuðborgarsvæðið.

Fyrsti fasi varnargarðanna við Grindavík ætti að verða tilbúinn eftir um tvær vikur. Ari Guðmundsson verkfræðingur segir að garðarnir veiti strax mikilvægt viðbragð, þótt áætlanir séu til um miklu stærri garða.

Lloyd Austin, varnarmálaráðherra Bandaríkjanna, dvaldi í fjóra daga á gjörgæslu án þess að Bandaríkjaforseti vissi af því. Þingmenn Repúblikanaflokksins krefjast afsagnar ráðherrans.

Vilhjálmur Birgisson, formaður Starfsgreinasambandsins segist finna vilja hjá sveitarfélögum til að leggja sitt af mörkum til að saman gangi í kjaraviðræðum. Heiða Björg Hilmisdóttir, formaður Sambands íslenskra sveitarfélaga, segir mikinn skilning ríkja milli aðila.

Neytendasamtökin segja að gera verði þjóðarsátt um að almenningi verði tryggð raforka á hagstæðu verði segir formaðurinn, Breki Karlsson.

Mikið er um öndunarfærasýkingar, sem veldur álagi á heilbrigðiskerfið, að sögn Guðrúnar Aspelund sóttvarnalæknis. Andlát vegna covid eru skráð í hverjum mánuði, en hér geisar þó enginn covid-faraldur, segir Guðrún.

Umsjón: Ævar Örn Jósepsson

Tæknimaður: Kári Guðmundsson

Stjórn fréttaútsendingar: Valgerður Þorsteinsdóttir

Fréttir og fréttaskýringar í útvarpi, þar sem kafað er dýpra í málin, þau sett í stærra samhengi og skýringa leitað.

Fréttir og fréttaskýringar í útvarpi þar sem kafað er dýpra í málin, þau sett í stærra samhengi og skýringa leitað.

Umboðsmaður alþingis birti á föstudag álit á reglugerð matvælaráðherra, Svandísar Svavarsdóttur, um frestun á hvalveiðum síðasta sumar, þar sem hann segir þessa reglugerð ekki hafa átt sér nægilega skýra stoð í lögum og að ekki hafi verið gætt að kröfum stjórnsýsluréttar um að gæta meðalhófs, þegar hún var innleidd nánast daginn áður en veiðar áttu að hefjast. Umboðsmaður bendir í sínu áliti á að ráðherra hafi verið með dýravelferarsjónarmið í huga en lögin snúist ekki um dýravelferð - heldur verndun stofnsins og viðhald hans, og segir ráðherra ekki hafa horft til grundvallarreglna um atvinnurétt og atvinnufrelsi. Eva Heiða Önnudóttir, prófessor í stjórnmálafræði, rýnir í stöðuna með Ævari Erni Jósepssyni.

Baráttu Benjamíns Netanjahús, forsætisráðherra Ísraels, við hæstarétt landsins er ekki lokið. Meirihluti dómaranna - naumur að vísu - samþykkti á nýársdag að synja lögum staðfestingar sem þingið samþykkti í fyrrasumar. Samkvæmt þeim á að draga úr eftirlitshlutverki hæstaréttar með lagasetningum þingsins. Þannig getur rétturinn fellt lög úr gildi ef hann telur að þau gangi gegn grunnlögunum svonefndu, sem koma í staðinn fyrir hefðbundna stjórnarskrá. Og þetta er ekki allt, eins og Ásgeir Tómasson fer yfir í Spegli dagsins.

Ýmis búnaður á heilbrigðisstofnunum er óaðgengilegur fólki í ofþyngd. Dæmi eru um að fólk passi ekki í rúm, segulómtæki og hjólastóla. Það verður gjarnan til þess að sá hópur fólks veigrar sér við að leita eftir heilbrigðisþjónustu. Amanda Guðrún Bjarnadóttir fer yfir þetta mál með Helga Þór Leifssyni, framkvæmdastjóra klínískrar þjónustu á sjúkrahúsinu á Akureyri og Sólveigu SIgurðardóttur, formanni Samtaka fólks með offitu.

Í Krakkakiljunni er fjallað um barnabækur úr öllum áttum, bæði gamlar og nýjar. Fulltrúar bókaormaráðs KrakkaRÚV koma í heimsókn til okkar, segja frá og spyrja höfundinn út í bókina.

Umsjón: Jóhannes Ólafsson og Sigyn Blöndal

Í Krakkakiljunni í dag hitta þau Emma Nardini og Auðunn Sölvi þrjá rithöfunda og ræða við þau um bækur þeirra. Ásrúnu Magnúsdóttur segir frá nornum í bókinni Brásól Brella, Sævar Helgi Bragason ferðast með okkur um sólkerfið og Nína Björk Jónsdóttir kynnir framúrskarandi konur í bók sinni Íslandsdætur.

Bókaormar: Emma Nardini Jónsdóttir og Auðunn Sölvi Hugason

Rithöfundar: Ásrún Magnúsdóttir, Sævar Helgi Bragason og Nína Björk Jónsdóttir

Umsjón: Karitas M. Bjarkadóttir

Veðurstofa Íslands.

Dánarfregnir.

Tónleikahljóðritanir frá Sambandi evrópskra útvarpsstöðva.

Umsjón: Bergljót Haraldsdóttir og Guðni Tómasson.

Hljóðritun frá tónleikum La Scala fílharmóníusveitarinnar sem fram fóru í La Scala óperuhúsinu í Mílanó 20. nóvember s.l.

Á efnisskrá eru verk eftir John Adams, Béla Bartók og Sergej Rakhmanínov.

Einleikari: Isabelle Faust.

Stjórnandi: Vasily Petrenko.

Umsjón: Bergljót Haraldsdóttir.

Opin og gagnrýnin umræða um vísindi, nýsköpun, umhverfi, fréttir og samfélagsmál.

Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Pétur Magnússon.

Netfang: [email protected]

Um helgina fór fram óvenjulegt mót, lausnamót gegn textílsóun sem bar yfirskriftina þráðaþon. Aðsóknin fór langt fram úr væntingum mótshaldara, fjöldi teyma lagði nótt við dag í þann rúma sólarhring sem mótið stóð og þróaði hugmyndir sem eiga að taka á textílvanda heimsins, eða í það minnsta einhverjum hluta hans. Aðstandendur þráðaþonsins koma til okkar hér rétt á eftir og með í för fulltrúi úr sigurteyminu, Textílendurvinnslunni, sem ætlar sér stóra hluti hér á Íslandi.

Við ætlum svo að ræða við Gísla Pálsson mannfræðing um Neanderdalsmenn. En Gísli skrifaði grein í Náttúrufræðinginn sem ber titilinn “Er einhver Neanderdalsmaður hér inni?”

Málfarsmínútan verður á sínum stað og Helga Lára Þorsteinsdóttir safnstjóri RÚV kemur til okkar með gamla upptöku úr safninu.

Skáldsagan Tómas Jónsson: Metsölubók eftir Guðberg Bergsson kom út árið 1966. Bókin er af mörgum talin tímamótaverk í íslenskri skáldsagnagerð.

Guðbergur Bergsson les úr bók sinni Tómas Jónsson - Metsölubók.

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Um litróf mannlífsins. Okkur er ekkert mannlegt óviðkomandi. Alla virka daga milli kl. 11-12 á Rás 1.

netfang: [email protected]

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson

Við huguðum að aðgengismálum í upphafi þáttar þegar Akureyringurinn Sigrún María Óskarsdóttir kom í spjall til okkar. Sigrún María notar hjólastól og hún lenti í óskemmtilegri reynslu á milli jóla og nýjars þegar hún ákvað að skella sér í bíó. Þegar þangað var komið var hjólastólalyftan í bíóinu biluð og þá tóku við ýmiskonar vandræði. Sigrún María sagði betur frá þessari upplifun sinni í þættinum og hún ræddi líka um hjólastólaaðgengi sérstaklega fyrir norðan.

Við fengum vinkil frá Guðjóni Helga Ólafssyni í dag. Undir vinklinum í þetta skipti lenda nokkrar jólabækur, líka ævintýri frá Finnlandi auk þess sem umsjónarmaður stendur sig að því að vera örlítið farinn að hlakka til þess að komast á Þorrablót.

Lesandi vikunnar í þetta sinn var Sólveig Auðar Hauksdóttir hjúkrunarfræðingur. Við fengum að vita hvaða bækur hún hefur verið að lesa undanfarið og svo auðvitað hvaða bækur og höfundar hafa haft mest áhrif á hana í gegnum tíðina. Sólveig talaði um eftirafarandi bækur og höfunda:

The Great Alone e. Kristin Hannah

The Bee Sting e. Paul Murray

North Woods e. Daniel Mason

The Goblin Emperor e. Catherine Addison

Neverwhere e. Neil Gaiman

Ævintýrið e. Vigdísi Grímsdóttir

Tónlist í þættinum í dag:

Í löngu máli / Una Torfadóttir (Una Torfadóttir)

Come Down Easy / Carole King (Carole King og Toni Stern)

Eldar minninganna / Ellý Vilhjálms, Svanhildur Jakobsdóttir og Einar Hólm (lag Mason & Carr, texti Benedikt Axelsson)

UMSJÓN: GUNNAR HANSSON OG GÍGJA HÓLMGEIRSDÓTTIR

Popp og pólitík

Umsjón: Lóa Björk Björnsdóttir og Kristján Guðjónsson

Popp og pólitík

Umsjón: Lóa Björk Björnsdóttir og Kristján Guðjónsson

Við rennum yfir helstu sigurvegara Golden Globes verðlaunanna, sem fram fóru í Hollywood í gær. Barbie sem hlaut flestar tilnefningar, sópaði fáum verðlaunum að sér. Sigurvegarar gærkvöldsins voru Oppenheimer í leikstjórn Martin Scorsese og Poor Things úr smiðju Yorgos Lanthimos.

Um helgina kom fjöldi fólks saman á Austurvelli og talið að á fimmta tug manna hafi varið aðfaranótt sunnudags í tjaldbúðunum sem þar hafa staðið í tæpar tvær vikur. Við höldum áfram að kynnast tjaldbúunum og ræðum við íslenska aðgerðasinna sem hafa tekið þátt í mótmælunum.

Svo heyrum við annan þátt úr örseríunni Á samviskunni sem Anna Marsibil Clausen framleiddi 2022. Í þessum þætti verður fjallað um Katrínu Thoroddsen lækni.

Hjalti Freyr Ragnarsson valdi bestu íslensku geimveruteknólögin frá árinu sem var að líða.