Bæn og hugleiðing að morgni dags.

Séra Guðný Hallgrímsdóttir flytur.

Útvarpsfréttir.

Björn Þór Sigbjörnsson og Þórunn Elísabet Bogadóttir fylgja hlustendum inn í daginn, skýra baksvið frétta og ræða við áhugavert fólk um Ísland og umheiminn.

Matur og mataræði Íslendinga var umfjöllunarefni á Morgunvaktinni í dag. Er þróun mataræðis hér á landi á skjön við alþjóðlegar næringarráðleggingar? Jóhanna Eyrún Torfadóttir, verkefnastjóri næringar hjá embætti landlæknis og lektor við Miðstöð í lýðheilsuvísindum við Háskóla Íslands, kom til okkar. Háskólinn og Landspítalinn eru að fara af stað með fundaröð undir yfirskriftinni Heilsan okkar.

Þórhildur Ólafsdóttir sagði okkur fréttir frá Úganda, þar sem mikið er rætt um stöðvun Bandaríkjanna á þróunaraðstoð við Afríkuríki, en afleiðingarnar geta verið háskalegar þar sem Bandaríkin eru langstærsti stuðningsaðili allrar aðstoðar af þessu tagi.

Lukashenko var endurkjörinn forseti Belarús um síðustu helgi. Vera Illugadóttir rifjaði upp sögu mannsins sem hefur verið þar við völd frá árinu 1994 og hefur verið kallaður síðasti einræðisherra Evrópu.

Tónlist:

Billie Holiday - Pennies from heaven.

Útvarpsfréttir.

Útvarpsfréttir.

Gestir úr öllum kimum þjóðfélagsins deila sögu sinni með hlustendum. Umsjón: Sigurlaug M. Jónasdóttir.

Umsjón: Halldóra Björnsdóttir.

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Umsjón: Kristján Kristjánsson.

Útvarpsfréttir.

Um litróf mannlífsins. Okkur er ekkert mannlegt óviðkomandi. Alla virka daga milli kl. 11-12 á Rás 1.

netfang: [email protected]

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Þorrinn er hafinn og eins og undanfarin ár standa landssamtökin Geðhjálp fyrir geðræktarátakinu G-vítamín á þorranum með það að markmiði að setja geðrækt á oddinn. Af því tilefni gefa þau út geðræktardagatal, svona borðdagatal upp á gamla mátann, þar sem er einn skammtur af G-vítamíni á hverjum degi á þorranum, sem sagt ráðlagður dagskammtur. Svava Arnardóttir, formaður Geðhjálpar, kom í þáttinn í dag og sagði okkur frá starfseminni og dagatölunum.

Við héldum svo áfram að tala um heilsueflingu og úrval leiða til að efla líkamlega og andlega heilsu. Í dag heyrðum við í Ólafi Guðmundssyni leikara og leiklistarkennara en hann kennir Qigong og Taiji. Hann fór til Tíbet og Kína síðasta sumar og við heyrðum af því og svo sagði hann okkur frá Qigong ot Taiji, en hann verður með námskeið í febrúar þar sem hann blandar þessu tvennu saman.

Við fengum svo póstkort í dag frá Magnúsi R. Einarssyni. Það hefur verið ótíð að undanförnu í Vestmannaeyjum og víst er að brælurnar verða fleiri og fleiri. Veðurfarið hefur truflandi áhrif á samgöngur eins og Magnús segir frá í póstkorti dagsins. En eyjamenn halda sínu striki hörkuduglegir hvort sem er í leik eða starfi. Magnús segir líka af ferðalagi sínu til Póllands í fyrrasumar og heimsókn til Auschwitz, en þar var þess minnst á mánudaginn að áttatíu ár eru síðan úkraínskir hermenn Rauða hersins frelsuðu þá sem eftir lifðu í þessum alræmdu útrýmingarbúðum nazista.

Tónlist í þættinum:

Hæ Mambó / Haukur Morthens (Merril, texti Loftur Guðmundsson)

Að vera í sambandi / Stuðmenn (Tómas Magnús Tómasson, Valgeir Guðjónsson og Jakob Frímann Magnússon)

Léttur í lundu / Bítlavinafélagið (Karl Hermannsson)

On the Road Again / Canned Heat (Alan C Wilson & Floyd V Jones)

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Dánarfregnir.

Útvarpsfréttir.

Umsjón hefur Jóhanna Helga Þorkelsdóttir hönnuður.

Íslenskt lag eða tónverk.

Útvarpsfréttir.

Samtök atvinnulífsins leggja til að ríkið selji Íslandsbanka, Landsbankann, ÁTVR og Íslandspóst. Samtökin segja sölu á ríkiseignum geta skilað að lágmarki fjögur hundruð milljörðum og sparað tugi milljarða á ári í vaxtakostnað.

Hættuleg fölsuð lyf geta litið út fyrir að vera frá viðurkenndum lyfjaframleiðanda, segir verkefnastýra skaðaminnkunar á Landspítala. Ógjörningur sé fyrir fólk að vita hvort það er með fölsuð lyf.

Aðeins örlítill minnihluti Grænlendinga er fylgjandi því að landið verði hluti af Bandaríkjunum og langflestir eru andvígir þeirri hugmynd

Minnst fimmtán létust í troðningi á trúarhátíð á Indlandi í morgun. Hátíðin er sú stærsta í heimi og gert var ráð fyrir um 400 milljón gestum.

Aðeins eru þrjú dæmi um að fasteignafélagið Þórkatla hafi einhliða lækkað kaupverð fasteigna í Grindavík. Forstjórinn telur það lögmætt í ljósi slæms ástands þeirra.

Fötluð börn geta ekki verið ein heima eins og eldri grunnskólabörn í verkfalli kennara. Umhyggja, félag langveikra barna og fleiri samtök hvetja sveitarfélög til að veita fötluðum börnum samfellda þjónustu eins og þeim ber lagaleg skylda til.

Ef ekki veiðist loðna í vetur verður Bæjarsjóður Fjarðabyggðar af 140 milljónum króna. Tjónið næmi hundruðum milljóna fyrir samfélagið allt.

Nýja björgunarskipið, Björg frá Rifi kom fiskibát til bjargar í nótt. Skipstjórinn á Björgu segir viðbragðstímann hafa styst um rúmlega 20 mínútur.

Gul viðvörun hefur verið gefin út fyrir landið allt frá föstudegi fram á sunnudagskvöld. Búast má við umhleypingum, asahláku og stormi.

Daglegur fréttaskýringaþáttur þar sem stór og lítil fréttamál eru matreidd á einfaldan hátt.

Fjölmörg dæmi hafa komið upp í löndunum í kringum okkur þar sem samfélagsmiðlar leika lykilhlutverk í óeðlilegum afskiptum af lýðræðislegum kosningum. Það ógnar þjóðaröryggi líka hér á Íslandi að hægt sé að beita klækjabrögðum á samfélagsmiðlum til að koma fólki til valda. Skúli Bragi Geirdal sviðsstjóri Netöryggismiðstöðvar segir Ísland með alltof veika löggjöf til að girða fyrir hætturnar. Þóra Tómasdóttir talaði við hann.

Opin og gagnrýnin umræða um vísindi, nýsköpun, umhverfi, fréttir og samfélagsmál.

Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Pétur Magnússon.

Netfang: [email protected]

Það er fimbulkuldi á höfuðborgarsvæðinu og fjöldi fólks vinnur úti allan daginn í frosthörkunum. Við förum í heimsókn á byggingasvæði í Kópavogi og ræðum við starfsmenn frá ýmsum löndum - það er mikilvægt að huga að örygginu, hálka og ísing víða, og þekkt að vinnuslys í byggingariðnaði eru mun algengari á veturna en á sumrin.

Neytendalögin gilda ekki um heilbrigðisþjónustu. Við heyrum í Brynhildi Pétursdóttur, framkvæmdastjóra Neytendasamtakanna um réttindi sjúklinga og meðferð kvartana vegna heilbrigðisþjónustu hér og í Finnlandi.

Edda Olgudóttir, vísindamiðlari, segir okkur frá tilraunum kínverskra vísindamanna til þess að geta músarunga með frumum úr tveimur karlkyns músum.

Tónlist:

Laura Marling - Ghosts.

THE BEATLES - Blackbird.

Útvarpsfréttir.

Tónlist frá ýmsum tímum úr ólíkum héruðum Djasslandsins. Íslenskt og erlent í bland.

Lagalisti:

Getz, Stan - It never entered my mind.

Washington, Dinah - Blue gardenia.

Edda Borg Ólafsdóttir, Sigurður Flosason - No words needed.

Sunna Gunnlaugsdóttir - Becoming.

Adèle Viret Quartet - Watchmaker.

Ogawa, Keita, Klampanis, Petros, Aftab, Arooj, Haddad, Jamey, Ewer, Heather, Gilchrist, Maeve, Ismaily, Shahzad - Raat Ki Rani.

Guðmundur Pétursson Tónlistarm. - Inside blues.

GØ - Republikkin bløðir.

Danish Radio Big Band - Home.

Buchanan, Jakob - Return to Rosenhill.

Útvarpsfréttir.

Robert Schumann (1810–1856) var eitt merkasta tónskáld nítjándu aldar. Hann er erkitýpa hins rómantíska snillings og sveiflaðist stöðugt á milli oflætis og deyfðar, ofsalegra afkasta og algjörs aðgerðaleysis. Draumur Schumanns um að verða konsertpíanisti rættist ekki, en fyrsta áratug tónsmíðaferils síns helgaði hann píanóinu alla krafta sína og voru 23 fyrst útgefnu tónverk hans samin fyrir einleikspíanó. Þar á meðal eru mörg af merkustu og þekktustu verkum sem skrifuð hafa verið fyrir hljóðfærið. Sex þeirra hljóma í þessari þáttaröð, öll samin á gríðarlega frjósömu fjögurra ára tímabili (1834–38) og þrungin persónulegum tilvísunum og táknum. Í þáttunum er ljósi varpað á þessi tengsl með brotum úr dagbókum og bréfum og sagt frá áhrifum ástarmála hins unga tónskálds á tilurð verkanna.

Umsjón: Halldór Hauksson.

Í Kreisleriönu, op. 16, kastar Schumann sér út í kynjaheim rithöfundarins E.T.A. Hoffmanns og finnur þar sögupersónuna sem verkið dregur nafn sitt af, hinn sérvitra og taumlausa tónlistarmann Johannes Kreisler. Schumann átti marga drætti sameiginlega með Kreisler, báðir hentust þeir sífellt á milli örvæntingar og alsælu og áttu á tíðum erfitt með að fóta sig í samfélagi manna. Kreisleriana er því að vissu leyti bæði lýsing á sögupersónu í bók og á tónskáldinu sjálfu. Tíðar og ofsalegar skapsveiflur mannanna tveggja fá ríkulegan hljómgrunn í tónlistinni.

Lesarar með umsjónarmanni eru Jóhannes Ólafsson og Halla Harðardóttir.

Útvarpsfréttir.

Þáttur fyrir áhugafólk um listir og menningu. Ljósi varpað á það sem efst er á baugi hverju sinni, menningin nær og fjær skoðuð frá ólíkum sjónarhornum og skapandi miðlar settir undir smásjána.

Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir.

Þeir Árni Már Þórdísar Viðarsson og Skarphéðinn Bergþóruson stofnuðu Gallery Port í litlu bakhúsi í dimmu porti við Laugaveginn árið 2016. Galleríið hefur fest sig rækilega í sessi á undanförnum árum sem eitt framsæknasta rými borgarinnar, en þar er hlúð að grasrótinni og einblínt á unga og upprennandi listamenn, þó eldri og reyndari listamenn sýni þar líka í bland. Eftir fjögur ár í dimmu skúmaskoti færðu þeir sig í bjartara rými við Laugaveg og í fyrra fluttu þeir svo úr miðbænum og inn í splunkunýtt húsnæði í Laugarneshverfinu. Við ræðum breytingar á húsnæði og breytingar á borginni, málverkið og myndlistarmarkaði, vaxtahækkanir og vináttu og margt fleira við þá félaga í Víðsjá dagsins.

Útvarpsfréttir.

Popp og pólitík

Umsjón: Kristján Guðjónsson, Lóa Björk Björnsdóttir og Anna Gyða Sigurgísladóttir.

Kristinn R. Þórisson er viðmælandi Lestarinnar í dag. Hann er prófessor við Háskólann í Reykjavík og hefur fengist við rannsóknir á gervigreind í áratugi. Við ræðum við hann um DeepSeek, nýtt kínverskt gervigreindartól, spjallmenni sem gerir það sama og ChatGPT, sem hefur verið mikið í fréttum undanfarna daga. Þegar við gerðum heilan Lestarþátt með gervigreind fyrir tveimur árum tókum við viðtal við Kristinn. En hvað hefur gerst á þessum tveimur áðum síðan þá? Er allt breytt? Eða nokkurn veginn eins?

Við ræðum líka átökin í Silicon Valley, Trump og kapphlaup stórveldanna, Bandaríkjanna og Kína.

Fréttir

Fréttir

Greiningardeild Íslandsbanka reiknar með að stýrivextir lækki niður í sex og hálft prósent fyrir árslok. Aðalhagfræðingur bankans segir líkur á bjartari tímum í efnahagslífinu.

Reykjavíkurborg telur að hafna beri kröfu Búseta um að stöðva framkvæmdir við vöruhús Haga við Álfabakka, enda bendi ekkert til þess að það samræmist ekki skipulagi.

Hvorki Sveitarfélagið Norðurþing né fyrirtækið Yggdrasil carbon tilkynntu viðamikla skógrækt nærri Húsavík til Skipulagsstofnunar. Óvíst er hvort stofnunin beiti sektum vegna framkvæmdanna.

Fjármálaráðherra Bretlands tilkynnti í dag að leggja eigi þriðju flugbrautina við Heathrow. Borgarstjórinn í Lundúnum gaf til kynna að hann muni gera allt í sínu valdi til að koma í veg fyrir það.

Eitthundrað ára afmæli elstu deildar Rauða krossins á Íslandi var fagnað á Akureyri í dag. Í tilefni dagsins lagði deildin tvær milljónir króna í neyðarsöfnun fyrir Gasa.

Umsjón: Ævar Örn Jósepsson og Ásta Hlín Magnúsdóttir

Tæknimaður: Jón Þór Helgason

Stjórn útsendingar: Valgerður Þorsteinsdóttir

Fréttir og fréttaskýringar í útvarpi, þar sem kafað er dýpra í málin, þau sett í stærra samhengi og skýringa leitað.

Síðan 2024 hefur verið heimild í lögum til að skipa raflínunefndir sem eiga að einfalda skipulagsmál í tengslum við flutningskerfi rafmagns. Nú vill Landsnet að fyrsta nefndin af þessu tagi verði skipuð um Holtavörðuheiðarlínu eitt. Þrjú af fjórum sveitarfélögum sem línan á að liggja um leggjast gegn skipun nefndarinnar. Gréta Sigríður Einarsdóttir kynnti sér málið.

Þær fréttir bárust á dögunum að nýtt gervigreindarforrit, DeepSeek, frá Kína, væri að setja gervigreindarheiminn á annan endann. Því er haldið fram að þessi nýja gervigreind standist þeirri fullkomnustu sem fyrir var, hinni bandarísku ChatGPT 4, fyllilega snúning, þrátt fyrir að hafa verið hönnuð, þróuð og sett út í sýndarheiminn með aðeins brotabroti af þeim ógnarmiklu fjármunum sem fóru í þróun bandarísku fyrirmyndarinnar. Hún er þó ekki gallalaus. Einn galli - og sá sem hér er til umfjöllunar - er ritskoðunin sem DeepSeek stundar. Ævar Örn Jósepsson fékk Árna Matthíasson til að ræða við sig um þetta.

Sjálfseignarstofnanir og sjóðir sem eru með skipulagsskrá verða sektaðar um sex hundruð þúsund skili forsvarsmenn þeirra ekki ársreikningi á tilsettum tíma. Sjóður sem Halldór Laxness stofnaði til að mótmæla launalækkun er meðal þeirra sem brátt gætu heyrt sögunni til. Freyr Gígja Gunnarsson fékk Jónas B. Guðmundsson sýslumann til viðtals um málið.

Umsjón: Ævar Örn Jósepsson

Tæknimaður: Jón Þór Helgason.

Þáttur fyrir forvitna krakka og aðra fjölskyldumeðlimi. Sigyn Blöndal segir frá fólki, fyrirbærum og hugmyndum á upplýsandi hátt.

Í þættinum ætlum við að fjalla um drauma og hvaðan þeir koma, af hverju okkur dreymir og hvort draumar séu sérmannlegt fyrirbæri eða hvort önnur dýr dreymi líka.

Við þurfum að fræðast um heilann og hvað gerist þegar við sofnum og þegar við erum sofandi til að komast í draumaheim.

Hvernig virkar heilinn?

Er hægt að sofa með opin augun?

Sofa öll dýr? Dreymir þau?

Hvað eru dagdraumar? Hvað er það að vera berdreyminn?

Margar og skemmtilegar pælingar í þætti dagsins.

Sérfræðingur þáttarins er: Karl Ægir Karlsson

Veðurfregnir kl. 18:50.

Dánarfregnir.

Tónleikahljóðritanir með innlendum og erlendum flytjendum.

Hljóðritun frá kammertónleikum á katalónsku Schuberthátíðinni í Vilabetran sem fram fóru í klaustrinu í Vilabetran í ágúst í fyrra.

Á efnisskrá eru sönglög og kammerverk eftir Franz Scubert í flutningi Cosmos strengjakvartettsins, sópransöngkonunnar Katharinu Konradi og píanóleikarans Joseph Middletons.

Umsjón: Arndís Björk Ásgeirsdótti

Opin og gagnrýnin umræða um vísindi, nýsköpun, umhverfi, fréttir og samfélagsmál.

Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Pétur Magnússon.

Netfang: [email protected]

Það er fimbulkuldi á höfuðborgarsvæðinu og fjöldi fólks vinnur úti allan daginn í frosthörkunum. Við förum í heimsókn á byggingasvæði í Kópavogi og ræðum við starfsmenn frá ýmsum löndum - það er mikilvægt að huga að örygginu, hálka og ísing víða, og þekkt að vinnuslys í byggingariðnaði eru mun algengari á veturna en á sumrin.

Neytendalögin gilda ekki um heilbrigðisþjónustu. Við heyrum í Brynhildi Pétursdóttur, framkvæmdastjóra Neytendasamtakanna um réttindi sjúklinga og meðferð kvartana vegna heilbrigðisþjónustu hér og í Finnlandi.

Edda Olgudóttir, vísindamiðlari, segir okkur frá tilraunum kínverskra vísindamanna til þess að geta músarunga með frumum úr tveimur karlkyns músum.

Tónlist:

Laura Marling - Ghosts.

THE BEATLES - Blackbird.

Guðrún Borgfjörð var dóttir Jóns Borgfirðings og systir Klemensar Jónssonar landritara og Finns Jónssonar prófessors. Hún var ekki studd til mennta eins og þeir þó hún væri bókhneigð og fróðleiksfús. Klemens bróðir Guðrúnar hvatti hana til að rita endurminningar sínar. Hún bregður upp mynd af æskuheimili sínu, lýsir hversdagslífinu, samtímanum, atburðum sem hún tók þátt í og fólki sem hún kynntist.

Jón Aðils les.

(Áður á dagskrá 1973)

Veðurfregnir kl. 22:05.

Um litróf mannlífsins. Okkur er ekkert mannlegt óviðkomandi. Alla virka daga milli kl. 11-12 á Rás 1.

netfang: [email protected]

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Þorrinn er hafinn og eins og undanfarin ár standa landssamtökin Geðhjálp fyrir geðræktarátakinu G-vítamín á þorranum með það að markmiði að setja geðrækt á oddinn. Af því tilefni gefa þau út geðræktardagatal, svona borðdagatal upp á gamla mátann, þar sem er einn skammtur af G-vítamíni á hverjum degi á þorranum, sem sagt ráðlagður dagskammtur. Svava Arnardóttir, formaður Geðhjálpar, kom í þáttinn í dag og sagði okkur frá starfseminni og dagatölunum.

Við héldum svo áfram að tala um heilsueflingu og úrval leiða til að efla líkamlega og andlega heilsu. Í dag heyrðum við í Ólafi Guðmundssyni leikara og leiklistarkennara en hann kennir Qigong og Taiji. Hann fór til Tíbet og Kína síðasta sumar og við heyrðum af því og svo sagði hann okkur frá Qigong ot Taiji, en hann verður með námskeið í febrúar þar sem hann blandar þessu tvennu saman.

Við fengum svo póstkort í dag frá Magnúsi R. Einarssyni. Það hefur verið ótíð að undanförnu í Vestmannaeyjum og víst er að brælurnar verða fleiri og fleiri. Veðurfarið hefur truflandi áhrif á samgöngur eins og Magnús segir frá í póstkorti dagsins. En eyjamenn halda sínu striki hörkuduglegir hvort sem er í leik eða starfi. Magnús segir líka af ferðalagi sínu til Póllands í fyrrasumar og heimsókn til Auschwitz, en þar var þess minnst á mánudaginn að áttatíu ár eru síðan úkraínskir hermenn Rauða hersins frelsuðu þá sem eftir lifðu í þessum alræmdu útrýmingarbúðum nazista.

Tónlist í þættinum:

Hæ Mambó / Haukur Morthens (Merril, texti Loftur Guðmundsson)

Að vera í sambandi / Stuðmenn (Tómas Magnús Tómasson, Valgeir Guðjónsson og Jakob Frímann Magnússon)

Léttur í lundu / Bítlavinafélagið (Karl Hermannsson)

On the Road Again / Canned Heat (Alan C Wilson & Floyd V Jones)

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Popp og pólitík

Umsjón: Kristján Guðjónsson, Lóa Björk Björnsdóttir og Anna Gyða Sigurgísladóttir.

Kristinn R. Þórisson er viðmælandi Lestarinnar í dag. Hann er prófessor við Háskólann í Reykjavík og hefur fengist við rannsóknir á gervigreind í áratugi. Við ræðum við hann um DeepSeek, nýtt kínverskt gervigreindartól, spjallmenni sem gerir það sama og ChatGPT, sem hefur verið mikið í fréttum undanfarna daga. Þegar við gerðum heilan Lestarþátt með gervigreind fyrir tveimur árum tókum við viðtal við Kristinn. En hvað hefur gerst á þessum tveimur áðum síðan þá? Er allt breytt? Eða nokkurn veginn eins?

Við ræðum líka átökin í Silicon Valley, Trump og kapphlaup stórveldanna, Bandaríkjanna og Kína.