Bæn og hugleiðing að morgni dags.

Séra Bolli Pétur Bollason flytur morgunbæn og orð dagsins.

Útvarpsfréttir.

Björn Þór Sigbjörnsson og Þórunn Elísabet Bogadóttir fylgja hlustendum inn í daginn, skýra baksvið frétta og ræða við áhugavert fólk um Ísland og umheiminn.

Kosið er til þings á Grænlandi í dag. Spurningin um sjálfstæði hefur verið alltumlykjandi, en Grænlendingar ganga þó að kjörborðinu með ýmis önnur mál í huganum. Geir Oddsson, fyrrverandi aðalræðismaður Íslands í Nuuk á Grænlandi, ræddi um kosningamálin og framtíð Grænlands.

Í Þýskalandi er unnið að stjórnarmyndun eftir kosningarnar í febrúar. Viðræður eru komnar á rekspöl og ef marka má stjórnmálaskýrendur hyggjast leiðtogar væntanlegra stjórnarflokka beita brögðum til að koma stefnumálum í framkvæmd. Arthur Björgvin Bollason fór yfir þetta.

Svo var hjá okkur Stefán Bogi Sveinsson, sem fyrir nokkrum mánuðum hætti að nota snjallsíma. Það þykir nokkuð merkilegt því mörg erum við háð snjallsímum - eða því sem í þeim er; öllum öppunum sem veita okkur aðgang að svo mörgu.

Tónlist:

Glenn Gould - Songs without words [úrval] : 1. Op.19 no.1 in E major : Andante con moto.

Robert Plant og Alison Krauss - Through the morning, through the night.

Adèle Viret Quartet - Made in.

Útvarpsfréttir.

Útvarpsfréttir.

Umsjón: Halldóra Björnsdóttir.

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Umsjón: Kristján Kristjánsson.

Útvarpsfréttir.

Um litróf mannlífsins. Okkur er ekkert mannlegt óviðkomandi. Alla virka daga milli kl. 11-12 á Rás 1.

netfang: mannlegi@ruv.is

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Notkun svefnlyfja getur haft ýmsar neikvæðar afleiðingar í för með sér og skert lífsgæði, sérstaklega eldra fólks, en í þeim hópi er notkun svefnlyfja mest. Rannsóknir sýna að langtímanotkun svefnlyfja sé gagnslaus, en þau geta haft alvarlegar hættur í för með sér og neikvæð áhrif á heilsuna. Hildur Þórarinsdóttir formaður Félags íslenskra öldrunarlækna og Drífa Sigfúsdóttir varaformaður Landssambands eldri borgara komu í þáttinn og sögðu okkur betur frá mikilvægi þess að minnka svefnlyfjanotkun og herferðinni „Sofðu vel“.

Við skruppum svo út með hljóðnemann og spurðum fólk á förnum vegi hvort það þekkti ráðherrana í ríkisstjórninni og í hvaða ráðuneyti þau eru. Svörin voru áhugaverð og ljóst að ekki allir eru með þetta á hreinu, ríkisstjórnin er þó auðvitað ekki búin að starfa mjög lengi.

Gjörunnin matvæli eru að öllu jöfnu orkurík vegna mikils magns sykurs og/eða fitu en þetta mikla magn lækkar hlutfall mikilvægra næringarefna á móti. Þetta eru matvæli sem oft eru kölluð skyndifæða og ýmis efni eins og litarefni og sætuefni eru notuð til að gera matvælin girnileg. Við heyrðum í dag viðtal sem Helga Arnardóttir tók við Kristján Þór Gunnarsson heimilislækni á Selfossi um gjörunnin matvæli. Viðtalið var áður í þættinum í júní í fyrra.

Tónlist í þættinum í dag:

Riddarar kærleikans / GDRN (Dagmar Helga Helgadóttir og Valgerður Rakel Rúnarsdóttir)

Serendpity / Laufey (Laufey & Spencer Stewart)

I’m a believer / The Monkees (Neil Diamond)

All I Have to do is Dream / The Everly Brothers (Boudleaux Bryant)

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Dánarfregnir.

Útvarpsfréttir.

Óttarr Hrafnkelsson deildarstjóri siglingaklúbbsins Sigluness.

Íslenskt lag eða tónverk.

Útvarpsfréttir.

Stjórnendur Seðlabankans hafa áhyggjur af efnahagsstefnu Bandaríkjaforseta sem gæti haft umtalsverð neikvæð áhrif á hagsæld á Íslandi.

Fleiri voru mættir við opnun kjörstaðar í Nuuk á Grænlandi en nokkru sinni áður, segir alþjóðastjórnmálafræðingur sem er þar til að fylgjast með kosningunum.

Tjón eftir óveðrið um mánaðamótin getur hlaupið á hundruðum milljóna króna segir framkvæmdastjóri Náttúruhamfaratryggingar. 21 tilkynning hefur borist um tjón.

Veðurstofan segir auknar líkur á eldgosi á Reykjanesskaga. Fleiri skjálftar hafa mælst við kvikuganginn og nærri Grindavík síðustu daga. Eldgos getur hafist fyrirvaralítið.

Viðræður sendinefnda Úkraínu og Bandaríkjanna í Sádí-Arabíu í morgun byrjuðu vel - samkvæmt úkraínskum stjórnvöldum. Þar á að ræða leiðir að friði milli Rússlands og Úkraínu.

Atvinnuvegaráðherra ætlar að leggja fram reglugerð til að tryggja 48 daga strandveiðar í sumar. Ekki næst að smíða frumvarp fyrir sumarið.

Enn logar í flutningaskipi og olíuskipi á Norðursjó eftir ásiglingu í gærmorgun. Eins skipverja er saknað og stjórnvöld óttast umhverfisslys.

Hægt væri að halda veginum um Öxi, sem styttir hringveginn um Austurland, opnum yfir veturinn - oft með litlum tilkostnaði. Múlaþing hyggst láta opna veginn oftar og hefur skorað á Vegagerðina að færa Öxi upp um þjónustuflokk.

Fyrirliði íslenska karlalandsliðsins í handbolta segir óvanalegt að svo marga leikmenn vanti í liðið. Ísland leikur við Grikki á morgun í undankeppni EM.

Daglegur fréttaskýringaþáttur þar sem stór og lítil fréttamál eru matreidd á einfaldan hátt.

Kvótasetning síðustu ríkisstjórnar á grásleppu hefur verið umdeild.

Sumarið 2024 voru sett lög sem fólu í sér að grásleppa var kvótasett í fyrsta sinn. Fram að því höfðu sjómenn víðs vegar um landið veitt þessa tegund á grundvelli veiðileyfa þar sem grásleppan er veidd ákveðna daga á ári í um 80 ár.

Þingmaðurinn Lilja Rafney Magnúsdóttir úr Flokki fólksins kallaði eftir því í aðsendri grein á Vísi.is fyrir nokkrum dögum að lögunum um kvótasetningu grásleppu yrði breytt og að veiðifyrirkomulagið verði fært í fyrra horf. Framkvæmdastjóri Félags íslenskra smábátasjómanna, Örn Pálsson, kallar eftir hinu sama.

Umsjón: Ingi Freyr Vilhjálmsson

Opin og gagnrýnin umræða um vísindi, nýsköpun, umhverfi, fréttir og samfélagsmál.

Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Pétur Magnússon.

Netfang: samfelagid@ruv.is

Við ætlum að fjalla um það hvernig Landhelgisgæsla Íslands bregst við skipsbrunum, árekstrum skipa á hafi úti og alvarlegum umhverfisslysum. Í gær sigldi portúgalska flutningaskipið Solong á bandaríska olíuskipið Stena Immaculate, sem lá fyrir akkeri í Norðursjó, 16 kílómetra úti fyrir höfninni í Hull. Bæði skipin standa í ljósum lögum. Mikið magn flugvélaeldsneytis lekur í sjóinn og til að bæta gráu ofan á svart er óttast að þangað berist líka baneitrað natríumblásýrusalt. Þetta hefði allt eins getað gerst innan björgunar- og leitarsvæðis Landhelgisgæslu Íslands og hvað þá? Auðunn F. Kristinsson, framkvæmdastjóri Aðgerðarsviðs Landhelgisgæslu Íslands, kemur til okkar og ræðir þessi mál.

Síðan ætlum við að flytja tvö viðtöl sem við tókum á hugvísindaþingi í Háskóla Íslands síðasta föstudag, við Toby Erik Wikström og Svövu Sigurðardóttur.

Og að lokum fáum við pistil frá Páli Líndal, umhverfissálfræðingi og pistlahöfundi.

Tónlist úr þættinum.

PAUL SIMON - Graceland.

Tutu - Qulliit.

GDRN - Vorið.

Útvarpsfréttir.

Íslensk jaðartónlist úr ýmsum áttum frá ýmsum hliðum. Umsjón: Árni Matthíasson

Þegar Jónas Ásgeir Ásgeirsson komst í tæri við harmonikku sem barn, fullkomnasta hljóðfæri í heimi, varð hann gagntekinn og hefur ekki lagt hana frá sér síðan. Hann hefur verið duglegur við að flytja nútímaklassík sem samin er fyrir harmonikkur, iðulega að undirlagi hans og samstarfsamanna hans, aukinheldur sem hann er alltaf tilbúinn í krefjandi uppákomur.

Lagalisti:

No More No Less - a lot of ANGELS

Óútgefið - For All The Wrong Reasons

Óútgefið - Nú erum torvelt

Bittersweet - Yo no soy yo

Fikta - Radioflakes

Útvarpsfréttir.

Umsjónarmaður spjallar um hvaðeina milli himins og jarðar, oft af sögulegu tagi, les forvitnilega texta úr ýmsum áttum, bæði íslenska og erlenda, og reynir af öllum mætti að hafa ofan af fyrir hlustendum þá klukkustund sem þátturinn stendur. Umsjón: Illugi Jökulsson.

Áður hefur í þessari þáttaröð verið litið í bókina Síðasta skip suður sem Jökull Jakobsson gaf út 1964 og fjallaði um mannlíf á Breiðafjarðareyjum að fornu og nýju. Hér er enn höggvið í sama knérunn og teknar saman nokkrar af hinum fögru frásögnum Jökuls.

Útvarpsfréttir.

Þáttur fyrir áhugafólk um listir og menningu. Ljósi varpað á það sem efst er á baugi hverju sinni, menningin nær og fjær skoðuð frá ólíkum sjónarhornum og skapandi miðlar settir undir smásjána.

Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir.

Við kynnum okkur Brím, nýja íslenska óperu sem verður frumsýnd í Tjarnarbíói á fimmtudagskvöldið. Höfundur tónlistarinnar, Friðrik Margrétar Guðmundsson og höfundur texta og leikstjóri verksins, Adolf Smári Unnarsson, segjast vilja takast á við samtímann og stóru spurningarnar í verkinu, en ódauðleg list, auðvald og nepótismi eru meðal viðfangsefna þess.

Við ræðum einnig við Maó Alheimsdóttur og Hönnu Rós Sigurðardóttur um ferðalag þeirra til Grænlands og Gauti Kristmannsson fjallar um Skartgripaskrínið mitt eftir Ursulu Andkjær Olsen í þýðingu Brynju Hjálmsdóttur.

Útvarpsfréttir.

Popp og pólitík

Umsjón: Kristján Guðjónsson og Lóa Björk Björnsdóttir.

Tónskáldið Gabríel Ólafsson sendi frá sér geimþemaplötuna Polar nú á dögunum en hljóðheimur plötunnar er ekki síður innblásinn af stærstu spendýrum jarðarinnar, hvölunum. Katrín Helga Ólafsdóttir ræðir við Gabríel um plötuna og sameiginlegt áhugamál þeirra, hvali.

Hermann Stefánsson rifjar upp ljóðrænan misskilning gervigreindarinnar varðandi sorg. Hann pælir í tíma sorgarinnar, sjúkdómsvæðingu hennar, og sorg sem kyndir hús.

Og við rennum við í Fjölbrautaskólanum við Ármúla þar sem nú stendur yfir undirbúningur fyrir Kvikmyndahátíð Framhaldsskólanna. Nemendur við skólann sjá um skipulagningu hátíðarinnar sem fer fram í ellefta sinn um helgina - 23 kvikmyndir eftir framhaldsskólanema verða sýndar í Bíó Paradís.

Fréttir

Fréttir

Minnst fimm eru í haldi í tengslum við rannsókn lögreglunnar á Suðurlandi á andláti manns.

Utanríkisráðherra hyggst flýta stefnumótun í öryggis- og varnarmálum Ísland og styrkja varnarviðbragð Íslands. Stefnan verður mótuð í þverpólitísku samstarfi flokka á Alþingi.

Ekki hefur mælst meiri kvika undir Svartsengi frá því goshrinan hófst á Reykjanesskaga. Næsta gos gæti orðið það stærsta á Sundhnúksgígaröðinni, stærra en gosið í ágúst í fyrra.

Breska lögreglan hefur handtekið tæplega sextugan karlmann sem er grunaður um vítavert gáleysi og manndráp, í tengslum við ásiglingu á Norðursjó í gær.

Barnamálaráðherra segir að húsnæðið að Háholti sé óhentugt sem meðferðarheimili fyrir börn með fjölþættan vanda. Hún hafnar því að ráðuneytið hafi ekki kynnt sér aðstöðuna áður en úrræðinu var hafnað.

Fréttir og fréttaskýringar í útvarpi, þar sem kafað er dýpra í málin, þau sett í stærra samhengi og skýringa leitað.

Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfadóttir, fyrrverandi utanríkisráðherra segir ekkert í varnarsamningi leyfa Bandaríkjunum að koma hingað með tuttugu þúsund manna her án þess að spyrja kóng né prest. Önnur Evrópulönd spyrji sig sömu spurningar og Ísland; erum við of háð Bandaríkjunum?

Ný ríkisstjórn ætlar að tryggja fleiri daga á strandveiðum í sumar. Inga Sæland, formaður flokks fólksins sem er félags- og húsnæðismálaráðherra segir að með því sé komið til móts við blæðandi sjávarbyggðir landsins. Hagfræðingur segir málið þó ekki svo einfalt, strandveiðarnar séu ekki endilega besta kerfið til að efla brothættar byggðir.

Ævintýrið um Öskubusku er mörg hundruð, jafnvel þúsund ára gömul þjóðsaga sem er til í óteljandi útgáfum um allan heim. Í þessum þáttum fáum við að kynnast hinum Öskubuskunum, sem margar hverjar eiga sér myrkari hliðar en Disney Öskubuskan sem í hugum margra er hin eina sanna Öskubuska. Við ferðumst fram og til baka í tíma og rúmi með það að markmiði að gera góða sögu enn betri og kannski hræða okkur dálítið inn á milli með drungalegum tilbrigðum sögunnar.

Umsjón: Þorgerður Ása Aðalsteinsdóttir.

Í þessum tíunda og síðasta þætti í bili förum við hratt yfir sögu og þeysumst um lönd. Við kynnumst þremur Öskubusku-sögum og í einni þeirra er Öskubuska strákur! Við byrjum í Íran og kynnumst sögunni af Mah Pashooni eða stúlkunni með ennismánann, förum svo tvöþúsund ár aftur í tímann til Grikklands hins forna og skoðum söguna um Rhodopis sem hugsanlega var hin upprunalega Öskubuska. Við endum svo á sögunni um Kolbít í öskustó þar sem söguhetjan er karlkyns.

Umsjón: Þorgerður Ása Aðalsteinsdóttir.

Veðurfregnir kl. 18:50.

Dánarfregnir.

Bjarki Sveinbjörnsson fer yfir yfir sögu hljómsveitarinnar og rekur meðal annars hvað aðalhljómsveitarstjórar hennar höfðu að leiðarljósi við störf sín.

Sagt er frá upphafi starfsemi hljóðfæraflokka sem kalla má hljómsveit á Íslandi fram að stofnun Sinfóníuhljómsveitar Íslands 1950. Sagt frá fyrstu íslensku hljóðfæra- og söngnemendum við Konunglega tónlistarháskólann í Kaupmannahöfn. Fjallað um ráðningu og starf fyrsta aðal hljómsveitarstjórans, Olavs Kielland frá Noregi. Leikið stutt brot úr útvarpsþætti úr norska útvarpinu þar sem rödd Olavs heyrist og einnig stutt brot úr vitali við Monicu Kielland, dóttur hljómsveitarstjórans frá árinu 2000.

Í þættinum verður leikin hljóðritun frá fystu tónleikum sveitarinnar undir stjórn Róberts A. Ottóssonar - Egmond forleikurinn eftir Beethoven og 7 rúmernskir dansar eftir Béla Bartók. Þá leikið sönglag eftir Olav í flutningi hans og eiginkonu hans, Agnesar Kielland í hljóðritun hjá RÚV frá árinu 1952.

Opin og gagnrýnin umræða um vísindi, nýsköpun, umhverfi, fréttir og samfélagsmál.

Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Pétur Magnússon.

Netfang: samfelagid@ruv.is

Við ætlum að fjalla um það hvernig Landhelgisgæsla Íslands bregst við skipsbrunum, árekstrum skipa á hafi úti og alvarlegum umhverfisslysum. Í gær sigldi portúgalska flutningaskipið Solong á bandaríska olíuskipið Stena Immaculate, sem lá fyrir akkeri í Norðursjó, 16 kílómetra úti fyrir höfninni í Hull. Bæði skipin standa í ljósum lögum. Mikið magn flugvélaeldsneytis lekur í sjóinn og til að bæta gráu ofan á svart er óttast að þangað berist líka baneitrað natríumblásýrusalt. Þetta hefði allt eins getað gerst innan björgunar- og leitarsvæðis Landhelgisgæslu Íslands og hvað þá? Auðunn F. Kristinsson, framkvæmdastjóri Aðgerðarsviðs Landhelgisgæslu Íslands, kemur til okkar og ræðir þessi mál.

Síðan ætlum við að flytja tvö viðtöl sem við tókum á hugvísindaþingi í Háskóla Íslands síðasta föstudag, við Toby Erik Wikström og Svövu Sigurðardóttur.

Og að lokum fáum við pistil frá Páli Líndal, umhverfissálfræðingi og pistlahöfundi.

Tónlist úr þættinum.

PAUL SIMON - Graceland.

Tutu - Qulliit.

GDRN - Vorið.

Útvarpssagan Jón eftir Ófeig Sigurðsson.

Hjalti Rögnvaldsson les.

(2014)

Tíundi lestur.

Veðurfregnir kl. 22:05.

Árið 1944 var tekinn upp sá siður hjá Ríkisútvarpinu að lesa alla Passíusálma Hallgríms Péturssonar á föstunni. Sigurður Skúlason les.

Nýtt hljóðrit.

Um litróf mannlífsins. Okkur er ekkert mannlegt óviðkomandi. Alla virka daga milli kl. 11-12 á Rás 1.

netfang: mannlegi@ruv.is

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Notkun svefnlyfja getur haft ýmsar neikvæðar afleiðingar í för með sér og skert lífsgæði, sérstaklega eldra fólks, en í þeim hópi er notkun svefnlyfja mest. Rannsóknir sýna að langtímanotkun svefnlyfja sé gagnslaus, en þau geta haft alvarlegar hættur í för með sér og neikvæð áhrif á heilsuna. Hildur Þórarinsdóttir formaður Félags íslenskra öldrunarlækna og Drífa Sigfúsdóttir varaformaður Landssambands eldri borgara komu í þáttinn og sögðu okkur betur frá mikilvægi þess að minnka svefnlyfjanotkun og herferðinni „Sofðu vel“.

Við skruppum svo út með hljóðnemann og spurðum fólk á förnum vegi hvort það þekkti ráðherrana í ríkisstjórninni og í hvaða ráðuneyti þau eru. Svörin voru áhugaverð og ljóst að ekki allir eru með þetta á hreinu, ríkisstjórnin er þó auðvitað ekki búin að starfa mjög lengi.

Gjörunnin matvæli eru að öllu jöfnu orkurík vegna mikils magns sykurs og/eða fitu en þetta mikla magn lækkar hlutfall mikilvægra næringarefna á móti. Þetta eru matvæli sem oft eru kölluð skyndifæða og ýmis efni eins og litarefni og sætuefni eru notuð til að gera matvælin girnileg. Við heyrðum í dag viðtal sem Helga Arnardóttir tók við Kristján Þór Gunnarsson heimilislækni á Selfossi um gjörunnin matvæli. Viðtalið var áður í þættinum í júní í fyrra.

Tónlist í þættinum í dag:

Riddarar kærleikans / GDRN (Dagmar Helga Helgadóttir og Valgerður Rakel Rúnarsdóttir)

Serendpity / Laufey (Laufey & Spencer Stewart)

I’m a believer / The Monkees (Neil Diamond)

All I Have to do is Dream / The Everly Brothers (Boudleaux Bryant)

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Popp og pólitík

Umsjón: Kristján Guðjónsson og Lóa Björk Björnsdóttir.

Tónskáldið Gabríel Ólafsson sendi frá sér geimþemaplötuna Polar nú á dögunum en hljóðheimur plötunnar er ekki síður innblásinn af stærstu spendýrum jarðarinnar, hvölunum. Katrín Helga Ólafsdóttir ræðir við Gabríel um plötuna og sameiginlegt áhugamál þeirra, hvali.

Hermann Stefánsson rifjar upp ljóðrænan misskilning gervigreindarinnar varðandi sorg. Hann pælir í tíma sorgarinnar, sjúkdómsvæðingu hennar, og sorg sem kyndir hús.

Og við rennum við í Fjölbrautaskólanum við Ármúla þar sem nú stendur yfir undirbúningur fyrir Kvikmyndahátíð Framhaldsskólanna. Nemendur við skólann sjá um skipulagningu hátíðarinnar sem fer fram í ellefta sinn um helgina - 23 kvikmyndir eftir framhaldsskólanema verða sýndar í Bíó Paradís.