Bæn og hugleiðing að morgni dags.

Séra Sigurður Arnarson flytur morgunbæn og orð dagsins.

Útvarpsfréttir.

Björn Þór Sigbjörnsson og Þórunn Elísabet Bogadóttir fylgja hlustendum inn í daginn, skýra baksvið frétta og ræða við áhugavert fólk um Ísland og umheiminn.

Frjósemi hefur aldrei mælst minni hér á landi en í fyrra, og er langt frá því að viðhalda mannfjölda. Staðan er sú sama víða um heim, og á Norðurlöndunum er farið að loka skólum vegna færri barna. Er eitthvað hægt að gera til að bregðast við þessu, er það raunhæft og er það æskilegt? Ólöf Garðarsdóttir prófessor í félagssögu við Háskóla Íslands ræddi þetta.

Þýsku málin voru auðvitað á sínum stað. Arthur Björgvin Bollason fjallaði um það sem er efst á baugi í þýsku þjóðlífi - og það er myndun nýrrar ríkisstjórnar - og svo sagði hann okkur frá bókamessunni í Leipzig sem haldin var á dögunum.

Við forvitnuðumst líka um nýja rannsókn Krabbameinsfélagsins - ekki á krabbameini heldur á lífsgæðum fólks sem greinst hefur með krabbamein. ?”Er líf eftir krabbamein?” spyr félagið. Sigríður Gunnarsdóttir sagði okkur frá því sem hún vill vita með þessari rannsókn.

Tónlist:

Bjarni Frímann Bjarnason, Herdís Anna Jónasdóttir - Þú eina hjartans yndið mitt.

Eric Clapton - Layla (unplugged).

Berlínarfílharmonían - Brot úr sónötu nr. 3 eftir Bach.

Eric Clapton - Let it grow.

Útvarpsfréttir.

Útvarpsfréttir.

Gestir úr öllum kimum þjóðfélagsins deila sögu sinni með hlustendum. Umsjón: Sigurlaug M. Jónasdóttir.

Ólafur og Vala Kristín, tala um Ladda, en þau eru höfundar verksins sem sýnt er í Borgarleikhúsinu.

Umsjón: Halldóra Björnsdóttir.

Útvarpsfréttir.

Veðurstofa Íslands.

Umsjón: Kristján Kristjánsson.

Útvarpsfréttir.

Um litróf mannlífsins. Okkur er ekkert mannlegt óviðkomandi. Alla virka daga milli kl. 11-12 á Rás 1.

netfang: mannlegi@ruv.is

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Við forvitnuðumst í dag um nýja sjónvarpsþáttaröð sem kallast A&B og er saga tvíburanna Arnars og Bjarka Gunnlaugssona. Þeir vöktu fljótt mikla athygli fyrir mikla hæfileika á knattspyrnuvellinum á Skaganum. Þeir fóru ungir í atvinnumennskuna, léku með landsliðinu og saga þeirra þar er rakin í þáttunum. Þeim er svo fylgt eftir í gegnum viðskiptaævintýri eftir atvinnumennskuna og hvernig þeir fundu báðir aftur fótboltann og nú er til dæmis Arnar orðinn landsliðsþjálfari hjá karlalandsliðinu. Þetta er saga drengja sem upplifa drauma sína, en lenda líka í hremmingum innan sem utan vallar. Gunnlaugur Jónsson, umsjónarmaður, handritshöfundur og framleiðandi þáttanna, kom í þáttinn ásamt Arnari, öðrum bróðurnum.

Steinunn Harðardóttir leiðsögukona hefur í 12 ár farið í pílagrímsgöngur áleiðis til Rómar en á miðöldum gengu fjölmargir íslenskir pílagrímar til Rómar. Einn þeirra var Nikulás ábóti á Munkaþverá í Eyjafirði en hann fór til Noregs og Danmerkur og gekk þaðan til Rómar og svo alla leið til Jerúsalem. Hann skrifaði leiðarvísi fyrir aðra pílagríma árið 1153-4, „Leiðarvísir og borgarskipan“ er sá eini sinnar tegundar frá þessum tíma sem hefur varðveist í Evrópu. Þegar Steinunn kom til Rómar síðasta haust stóðu yfir miklar viðgerðir á borginni vegna Heilags árs hátíðarhöldum sem hófust á jólum 2024 og standa út allt þetta ár. Heilög ár eru haldin af kaþólsku kirkjunni á 25 ára fresti. Steinunn kom í þáttinn og sagði okkur nánar frá.

Svo var það veðurspjallið með Einari Sveinbjörnssyni. Það er hafið nýtt eldgos suðaustur af Þorbirni við Grindavík, því fór Einar aðeins yfir stöðuna, til dæmis hvað varðar gasdreifingu. Svo gerði hann aðeins upp veturinn, en með mars lauk veðurstofuvetrinum. Einar talaði svo að lokum um mikla hita sem nú geysa á fjarlægum slóðum, s.s. sunnarlega í Bandaríkjunum, í Kákasus og á Tælandi og merkilegt marsveður sem Madrídingar og Spánverjar hafa upplifað.

Tónlist í þættinum í dag:

Ég skal bíða þín / Helgi Björnsson (Michel Legrande, texti Hjördís Morthens)

April in Paris / Count Basie orchestra (Vernon Duke)

Creepin’ in / Dolly Parton og Norah Jones (Lee Alexander)

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Dánarfregnir.

Útvarpsfréttir.

Umsjón hefur Oddný Sturludóttir aðjúnkt og doktorsnemi á menntavísindasviði Háskóla Íslands.

Íslenskt lag eða tónverk.

Útvarpsfréttir.

Eldgos hófst á Reykjanesskaga við Grindavík á tíunda tímanum í morgun. Kvika kemur upp í tveimur sprungum og gýs innan við varnargarð, um hálfan kílómetra frá nyrsta húsi bæjarins. Lengri sprungan er um 700 metrar og hefur lengst til suðurs í átt að Grindavík. Gosið er minna enn fyrri gos en óvíst hvernig það þróast. Stór hluti kvikunnar sem hefur safnast upp frá síðasta gosi er ekki kominn upp.

Björgunarsveitarmönnum var ógnað með byssu í morgun þegar Grindavíkurbær var rýmdur vegna yfirvofandi eldgoss. Einn var handtekinn.

Jarðfræðingur segir Grindavík mögulega í hættu ef gosið heldur áfram að teygja sig til suðurs.

Innviðaráðherra segir almannavarnir vinna að undirbúningi á hraunkælingu og uppbyggingu varnargarða vegna eldgossins. Hann biður fólk að halda ró sinni og fara að tilmælum lögreglu.

Vegagerðin skoðar á næstu dögum til hvaða aðgerða er hægt að grípa til að koma í veg fyrir grjóthrun úr Steinafjalli undir Eyjafjöllum. Banaslys varð þar í gær þegar grjóthnullungur lenti á bíl á Suðurlandsvegi.

Helsta ógnin við íslenskt hagkerfi stafar af viðskiptastríðum á alþjóðamörkuðum. Seðlabankastjóri segir að áhrifin gætu orðið svipuð og af covid.

Daglegur fréttaskýringaþáttur þar sem stór og lítil fréttamál eru matreidd á einfaldan hátt.

Blaðamaðurinn Helgi Steinar Gunnlaugsson hefur stúderað Kína öll sín fullorðinsár. Hann lærði alþjóðasamskipti í Pekíng og er einn fárra Íslendinga sem talar reiprennandi kínversku. Við ætlum að spyrja hann út í tollastríðið Bandaríkjanna og Kína, viðskiptatengsl Íslands og Kína og ekki síst, njósnir Kínverja á Íslandi sem ríkislögreglustjóri hefur áhyggjur af. Umsjón: Þóra Tómasdóttir

Opin og gagnrýnin umræða um vísindi, nýsköpun, umhverfi, fréttir og samfélagsmál.

Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Pétur Magnússon.

Netfang: samfelagid@ruv.is

Skólaforðun er hugtak sem fór að heyrast fyrir nokkrum árum, en í því felst að börn forðast að mæta í skóla af ýmsum ástæðum. Þetta virðist vera nokkuð algengt, ef marka má umræðuna - en hvað veldur og hvers vegna mæta börnin ekki í skólann?

Við ræðum við Sigrúnu Harðardóttur dósent í félagsráðgjöf við Háskóla Íslands sem rannsakar skólaforðun barna í íslenskum grunnskólum ásamt fleirum.

Og í seinni hluta þáttarins ætlum við að ræða varnarmál – mjúk varnarmál, til að vera nákvæm. Í kvöld halda Samtök um mannvæna tækni viðburð um framtíð lýðræðisins á tímum tækni-auðvalds og rafræns eftirlits. Þórlaug Borg Ágústsdóttir alþjóðastjórnmálafræðingur og vefkyrja heldur þar erindi um doktorsrannsókn sína sem snýr að vörnum Íslands gegn svokölluðum mjúkum árásum og áróðursherferðum. Þórlaug sest hjá okkur á eftir og fer betur yfir þessi mál.

Útvarpsfréttir.

Íslensk jaðartónlist úr ýmsum áttum frá ýmsum hliðum. Umsjón: Árni Matthíasson

Áslaug Rún Magnúsdóttir féll fyrir klarinettinu sem barn og lék meðal annars á það í hljómsveitinni Samaris forðum daga. Með tímanum fór hana þó að langa til að skapa eigin verk og hefur samið og gefið út talsvert af tónlist, ýmist ein eða í samstarfi við aðra, oftar en ekki með það að leiðarljósi að skapa augnablik sem verða trufluð um leið og þau eru að komast á flug.

Lagalisti:

mixtape_2 intimacy edition - Endless Beach House

Óútgefið - love and desire

en samling af vinterlig musik - Tarantula

Woodwind Quintet - Sensitive Town

Woodwind Quintet - Eternal Liquid Sad

I Am Here Now, When Will You Be Here Again? - Cowboy Strand

OASIS PLAYLIST - 1/ Hultas Sessions

Útvarpsfréttir.

Umsjónarmaður spjallar um hvaðeina milli himins og jarðar, oft af sögulegu tagi, les forvitnilega texta úr ýmsum áttum, bæði íslenska og erlenda, og reynir af öllum mætti að hafa ofan af fyrir hlustendum þá klukkustund sem þátturinn stendur. Umsjón: Illugi Jökulsson.

Áfram er haldið að taka saman efni úr sjóferðaminningum Richard Henry Dana og nú segir frá því er skip hans Pílagrímurinn er komið eftir erfiða siglingu alla leið til Kaliforníu og þar hefst kaupskapur mikill. En babb kemur fljótlega í bátinn.

Útvarpsfréttir.

Þáttur fyrir áhugafólk um listir og menningu. Ljósi varpað á það sem efst er á baugi hverju sinni, menningin nær og fjær skoðuð frá ólíkum sjónarhornum og skapandi miðlar settir undir smásjána.

Umsjón: Halla Harðardóttir og Melkorka Ólafsdóttir.

Gunnar Þorri Pétursson, fræðimaður og þýðandi, stendur fyrir námskeiði við opna listaháskólann um heimskvikmyndina Stalker úr smiðju sovéska kvikmyndagerðarmannsins Andrej Tarkovskí. Á námskeiðinu mun hann rýna í myndina og skoða frá sögulegu, bókmenntalegu og pólitísku sjónarhorni en einnig setja hana í samhengi við bókmenntir, kvikmyndir og tölvuleiki svo fátt eitt sé nefnt.

Í þættinum segir Magnea Guðmundsdóttir frá hönnun borgarumhverfis sem tekur mið af þörfum viðkvæmra hópa og við rifjum upp viðtal við tónskáldið og kontrabassaleikarann Báru Gísladóttur sem hlýtur heiðursverðlaun Carl Nielsen og Anna Marie Carl-Nielsen í ár.

Útvarpsfréttir.

Popp og pólitík

Umsjón: Kristján Guðjónsson og Lóa Björk Björnsdóttir.

Við fáum leikstjórann Egil Heiðar Anton Pálsson í samtal um leikhúsið, í seríuna um framtíð sviðslista. Tilkynnt var um það á dögunum að Egill Heiðar hefði verið ráðinn Borgarleikhússtjóri. Hann tekur við starfinu í lok mánaðar. En hvers vegna gerir hann leikhús? Og hvað þarf að vera til staðar í samfélaginu til að listalífið blómstri?

Katrín Helga Ólafsdóttir flytur okkur pistil um myndina Animality eftir listamanninn Ai Wei Wei, sem hún sá á CPH:DOX, alþjóðlegri heimildamyndahátíð í Kaupmannahöfn.

Fréttir

Fréttir

Eldgosið sem hófst á tíunda tímanum í morgun virðist vera að ljúka. Suðvesturhornið skalf síðdegis eftir kröftuga skjálfta við Reykjanestá.

Dómsmálaráðherra telur ekki þörf á breyttu verklagi við rýmingar eftir að björgunarsveitarmönnum var hótað með skotvopni þegar Grindavíkurbær var rýmdur í morgun. Þetta hafi verið jaðartilvik sem hún fordæmir.

Flokkur fólksins missir fimm þingmenn samkvæmt nýjasta þjóðarpúlsi Gallup. Samfylkingin mælist stærst og Sjálfstæðisflokkurinn bætir við sig eftir formannsskipti.

Vegstæði eftir snarbröttum Hamarsdal vegna Hamarsvirkjunar yrði skrítið og áberandi að mati þeirra sem gengið hafa um dalinn. Deilt er um hvort virkjunin hefði góð eða slæm áhrif á ferðaþjónustu.

Fréttir og fréttaskýringar í útvarpi, þar sem kafað er dýpra í málin, þau sett í stærra samhengi og skýringa leitað.

113 dagar voru liðnir frá síðasta gosi á Sundhnúksgígaröðinni þegar byrjaði að gjósa á tíunda tímanum í morgun. Það virðist hafa verið stutt og laggott af , einhverjir vilja meina að þetta sé stysta gosið og þá vakna spurningar; var þetta stóra gosið sem allir voru að bíða eftir eða forleikur að einhverju meira?

Og hvað með Grindvíkinga; það sjáust áþreifanleg merki þess í morgun að þeir íbúar sem hafast við bænum eru langþreyttir á stöðu mála, margir hverjir ósáttir við framgöngu stjórnvalda og finnst þeir vera skildir eftir í lausu lofti.

Benedikt Ófeigsson og Fannar Jónasson ræða stöðuna í Speglinum.

Í ljósi krakkasögunnar eru þættir sem fjalla um krakka sem hafa skráð nöfn sín á spjöld sögunnar.

Umsjón: Ingibjörg Fríða Helgadóttir.

Þetta er sagan af börnunum á Titanic, eða kannski frekar sögurnar, því það voru yfir hundrað börn um borð í þessu heimsfræga skipi sem átti ekki að geta sokkið - en gerði það samt. Síðari þáttur af tveimur.

Umsjón og lestur: Ingibjörg Fríða Helgadóttir

Athugið að efni þáttarins gæti vakið óhug og því er mælt með að foreldrar hlusti með börnum sínum.

Veðurfregnir kl. 18:50.

Dánarfregnir.

Bjarki Sveinbjörnsson fer yfir yfir sögu hljómsveitarinnar og rekur meðal annars hvað aðalhljómsveitarstjórar hennar höfðu að leiðarljósi við störf sín.

Opin og gagnrýnin umræða um vísindi, nýsköpun, umhverfi, fréttir og samfélagsmál.

Umsjón: Arnhildur Hálfdánardóttir og Pétur Magnússon.

Netfang: samfelagid@ruv.is

Skólaforðun er hugtak sem fór að heyrast fyrir nokkrum árum, en í því felst að börn forðast að mæta í skóla af ýmsum ástæðum. Þetta virðist vera nokkuð algengt, ef marka má umræðuna - en hvað veldur og hvers vegna mæta börnin ekki í skólann?

Við ræðum við Sigrúnu Harðardóttur dósent í félagsráðgjöf við Háskóla Íslands sem rannsakar skólaforðun barna í íslenskum grunnskólum ásamt fleirum.

Og í seinni hluta þáttarins ætlum við að ræða varnarmál – mjúk varnarmál, til að vera nákvæm. Í kvöld halda Samtök um mannvæna tækni viðburð um framtíð lýðræðisins á tímum tækni-auðvalds og rafræns eftirlits. Þórlaug Borg Ágústsdóttir alþjóðastjórnmálafræðingur og vefkyrja heldur þar erindi um doktorsrannsókn sína sem snýr að vörnum Íslands gegn svokölluðum mjúkum árásum og áróðursherferðum. Þórlaug sest hjá okkur á eftir og fer betur yfir þessi mál.

Útvarpssagan Jón eftir Ófeig Sigurðsson.

Hjalti Rögnvaldsson les.

(2014)

Tuttugasti og annar lestur.

Veðurfregnir kl. 22:05.

Árið 1944 var tekinn upp sá siður hjá Ríkisútvarpinu að lesa alla Passíusálma Hallgríms Péturssonar á föstunni. Sigurður Skúlason les.

Nýtt hljóðrit.

Um litróf mannlífsins. Okkur er ekkert mannlegt óviðkomandi. Alla virka daga milli kl. 11-12 á Rás 1.

netfang: mannlegi@ruv.is

Umsjón: Guðrún Gunnarsdóttir og Gunnar Hansson.

Við forvitnuðumst í dag um nýja sjónvarpsþáttaröð sem kallast A&B og er saga tvíburanna Arnars og Bjarka Gunnlaugssona. Þeir vöktu fljótt mikla athygli fyrir mikla hæfileika á knattspyrnuvellinum á Skaganum. Þeir fóru ungir í atvinnumennskuna, léku með landsliðinu og saga þeirra þar er rakin í þáttunum. Þeim er svo fylgt eftir í gegnum viðskiptaævintýri eftir atvinnumennskuna og hvernig þeir fundu báðir aftur fótboltann og nú er til dæmis Arnar orðinn landsliðsþjálfari hjá karlalandsliðinu. Þetta er saga drengja sem upplifa drauma sína, en lenda líka í hremmingum innan sem utan vallar. Gunnlaugur Jónsson, umsjónarmaður, handritshöfundur og framleiðandi þáttanna, kom í þáttinn ásamt Arnari, öðrum bróðurnum.

Steinunn Harðardóttir leiðsögukona hefur í 12 ár farið í pílagrímsgöngur áleiðis til Rómar en á miðöldum gengu fjölmargir íslenskir pílagrímar til Rómar. Einn þeirra var Nikulás ábóti á Munkaþverá í Eyjafirði en hann fór til Noregs og Danmerkur og gekk þaðan til Rómar og svo alla leið til Jerúsalem. Hann skrifaði leiðarvísi fyrir aðra pílagríma árið 1153-4, „Leiðarvísir og borgarskipan“ er sá eini sinnar tegundar frá þessum tíma sem hefur varðveist í Evrópu. Þegar Steinunn kom til Rómar síðasta haust stóðu yfir miklar viðgerðir á borginni vegna Heilags árs hátíðarhöldum sem hófust á jólum 2024 og standa út allt þetta ár. Heilög ár eru haldin af kaþólsku kirkjunni á 25 ára fresti. Steinunn kom í þáttinn og sagði okkur nánar frá.

Svo var það veðurspjallið með Einari Sveinbjörnssyni. Það er hafið nýtt eldgos suðaustur af Þorbirni við Grindavík, því fór Einar aðeins yfir stöðuna, til dæmis hvað varðar gasdreifingu. Svo gerði hann aðeins upp veturinn, en með mars lauk veðurstofuvetrinum. Einar talaði svo að lokum um mikla hita sem nú geysa á fjarlægum slóðum, s.s. sunnarlega í Bandaríkjunum, í Kákasus og á Tælandi og merkilegt marsveður sem Madrídingar og Spánverjar hafa upplifað.

Tónlist í þættinum í dag:

Ég skal bíða þín / Helgi Björnsson (Michel Legrande, texti Hjördís Morthens)

April in Paris / Count Basie orchestra (Vernon Duke)

Creepin’ in / Dolly Parton og Norah Jones (Lee Alexander)

UMSJÓN GUÐRÚN GUNNARSDÓTTIR OG GUNNAR HANSSON

Popp og pólitík

Umsjón: Kristján Guðjónsson og Lóa Björk Björnsdóttir.

Við fáum leikstjórann Egil Heiðar Anton Pálsson í samtal um leikhúsið, í seríuna um framtíð sviðslista. Tilkynnt var um það á dögunum að Egill Heiðar hefði verið ráðinn Borgarleikhússtjóri. Hann tekur við starfinu í lok mánaðar. En hvers vegna gerir hann leikhús? Og hvað þarf að vera til staðar í samfélaginu til að listalífið blómstri?

Katrín Helga Ólafsdóttir flytur okkur pistil um myndina Animality eftir listamanninn Ai Wei Wei, sem hún sá á CPH:DOX, alþjóðlegri heimildamyndahátíð í Kaupmannahöfn.