Kristján Þórður Snæbjarnarson, formaður Rafiðnaðarsambands Íslands, segir að þörf sé á heildarendurskoðun á lífeyriskerfi landsins. Draga verði úr skerðingum svo fólk sjái ávinninginn af því að leggja fyrir. Þórey S. Þórðardóttir, framkvæmdastjóri Landssamtaka lífeyrissjóða, segir að finna þurfi lausn til framtíðar til að koma í veg fyrir jaðarskattlagning. „Að fólk fólk sé að borga yfir 80 prósent af sínum lífeyrissparnaði í jaðarskatta eins og staðan er í dag.“
Rætt var við Kristján og Þóreyju í Silfrinu.
Þórey segir að flestir séu sammála um að þeir sem minna hafi milli handanna fái meira úr sameiginlegum sjóðum. „En hinsvegar að þessi gríðarlega tekjutenging eins og hún kemur þarna fram bæði gagnvart öryrkjum og ellilífeyrisþegum, hún er ekki ásættanleg. Við finnum fyrir því að það er alveg ofboðslega mikil óánægja.“
Frestun á atvinnutekjum
Þórey bendir á almennt tekjumark sé 25 þúsund krónur á allar tekjur og 100 þúsund króna frítekjumark gagnvart atvinnutekjum. „Maður veltir fyrir sér líka: Er eðlilegt að það sé öðruvísi meðhöndlun á lífeyrisgreiðslum til eldri borgara úr þeirra sjóðum sem þeir hafa lagt fyrir eða ef þeir eru á vinnumarkaði. Og ég myndi segja að það væri lífeyrissjóðsgreiðsla sem þú færð í ellilífeyri fyrir í rauninni frestun á atvinnutekjum. Þú leggur fyrir á meðan þú ert að vinna og þegar starfsævinni lýkur, þú ert búinn að tapa starfsorku eða annað og ætlar að fara að taka þessa fjármuni, að þá sé það meðhöndlað með öðrum hætti heldur en ef þú værir á vinnumarkaði. Þessu þurfum við að svara og stjórnmálamenn að svara: Er það eðlilegt að þetta sé meðhöndlað með öðrum hætti heldur en aðrar atvinnutekjur, því þú ert í rauninni bara að fresta atvinnutekjunum.“
Kristján segir að sátt hafi náðst um það í samfélaginu um það hvernig tryggja eigi fólki lífeyri eftir að starfsævi lýkur. „Það að ríkið síðan komi inn og taki lífeyrinn af fólki með þessum hætti er náttúrlega bara alveg galið og við þurfum að ná að breyta þessu kerfi með þeim hætti að þessi víxlverkun verði ekki til milli kerfanna. Það að safna og leggja fyrir í lífeyri á að vera grundvallaratriði að við getum rekið öflugt kerfi og fólk geti lifað sómasamlegu lífi þegar kemur að þeim tímapunkti að þú ferð á eftirlaun. Að það sé síðan tekið af þér og ávinningurinn af því að leggja fyrir sé í raun og veru tekinn með þessum hætti. Maður spyr sig eðlilega: Er það eðlilegt að gera þetta með þessum hætti.“
Sparnaður tekinn af fólki
Kristján segir að í raun sé sparnaðurinn tekinn af fólki. „Í raun og veru er það sem er verið að gera. Það er verið að hirða sparnaðinn af fólkinu með þessum skerðingum í almannatryggingakerfinu hjá okkur. Og þessum grimmilegu skerðingum. Þetta er langt frá því að vera ásættanlegt í okkar kerfi að vera með þetta svona.“
Þórey segist ekki viss um að pólitískan vilja vanti til að breyta þessu. „Þetta kostar náttúrlega fjármuni. Það vantar að stjórnvöld og aðilar vinnumarkaðarins setjist niður og myndi og móti framtíðarsýn á það hvernig kerfið á að vera. Hvernig samspilinu eigi að vera háttað. Núna finn ég mjög mikið fyrir því að fólk heldur að lífeyrissjóðirnir séu að skerða greiðslurnar. Það er ekki rétt,“ segir Þórey. „Út af tekjutengingum almannatrygginga og hvernig það virkar og samspilið þarna á milli, það verður til þess að fólk lítur á lífeyrissjóðina og segir: Ég fæ ekki neitt. Þessu sýnir maður mikinn skilning en lífeyrissjóður er að borga að fullu. Kerfið er alveg gríðarlega öflugt og núna erum við að borga yfir 60 prósent af öllum eftirlaununum til eldri borgara. Það kemur út úr lífeyrissjóðakerfinu. Á sama tíma er ríkið að borga tæp 40 prósent til eldri borgara í greiðslur og þetta hlutfall er komið langt umfram það sem við þekkjum annars staðar.“
Þórey segir að Landssamtökin gerðu nýlega rannsókn og báru saman lífeyriskerfi nokkurra landa og þar voru lönd sem teljist til fyrirmyndar; Danmörk, Svíþjóð, Bretland og Holland. „Íslenska kerfið það sker sig alveg úr þegar kemur að þessum tekjutengingum. En að sama skapi þá sjáum við að kerfið er mjög öflugt, það er mjög sterkt. En ég vil leggja áherslu á að við erum ekki að tala um að það eigi að útrýma öllum tekjutengingum en þessi jaðaráhrif og það að þú sért kominn í yfir 80 prósent jaðaráhrif á ákveðinn hóp, það er ekki ásættanlegt.“
Kristján segir að skerðingar komi einnig fram hjá öryrkjum. „Ef þú ert með einhverjar vaxtatekjur þá er hver einasta króna tekin af þér á móti, sem er algjörlega galið fyrirkomulag. Síðan erum við á sama tíma að skoða hvernig við getum horft til sanngjarnara skattkerfis í samfélaginu. Þar talar ákveðinn hópur fyrir því að þá megi alls ekki hækka fjármagnstekjuskatt sökum þess að þá sé verið að íþyngja þeim hópi of mikið. En þarna er verið að skattleggja þann hóp sem er í hvað verstri stöðu með alveg gríðarlega grimmilegum hætti sem á ekki að líðast.“
Hægt er að horfa á allt viðtalið í spilaranum hér fyrir ofan.